मारिया रेस्सा (Maria Ressa) आणि दिमित्री मुराटोव्ह (Dmitry Muratov) यांना 2021चे शांततेचे नोबेल पारितोषिक (Nobel Peace Prize) देण्याची घोषणा करण्यात आली आहे. नॉर्वेस्थित नोबेल समितीने शुक्रवारी ही घोषणा केली. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या (freedom of expression) रक्षणासाठी या दोघांना या वर्षीच्या शांतता पुरस्काराने सन्मानित करण्याचा निर्णय घेण्यात आल्याचे समितीने सांगितले आहे. नोबेल समितीच्या मते, लोकशाही आणि जगातील शांततेसाठी अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य अत्यंत महत्वाचे आहे. गेल्या वर्षी, शांततेचे नोबेल पारितोषिक जागतिक अन्न कार्यक्रमाला (Freedom of Expression) देण्यात आले होते, जे 1961 मध्ये तत्कालीन अमेरिकेचे अध्यक्ष ड्वाइट आइकनॉवर (Dwight Iconover) यांनी सुरु केले होते. या कार्यक्रमाचा उद्देश जगातील प्रत्येकाला अन्न पुरवणे हा होता.

मारिया रेस्सा आणि दिमित्री मुराटोव्ह कोण?

नॉर्वेजियन नोबेल समितीच्या वतीने असे म्हटले गेले आहे की, रेस्सा यांनी फिलीपिन्समध्ये (Philippines) सत्तेचा गैरवापर, हिंसा आणि हुकूमशाहीचा विरोध करण्यासाठी अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा वापर केला होता. 2012 मध्ये मारियाने रॅपलरची (Marianne Rapper) स्थापना केली. ती या डिजिटल मीडिया कंपनीची सह-संस्थापक असून आणि ही कंपनी शोध पत्रकारिता करते.

दुसरीकडे दिमित्री अँड्रीविच मुराटोव्ह (Dmitry Andreevich Muratov) देखील एक पत्रकार आहे. त्यांनी रशियामध्ये (Russia) नोवाजा गझेटा नावाच्या वृत्तपत्राची सह-स्थापना केली आहे. समितीच्या मतानुसार, हे आजपर्यंतचे रशियातील सर्वात स्वतंत्र वृत्तपत्र आहे. मुरातोव कित्येक दशकांपासून रशियामध्ये भाषण स्वातंत्र्याच्या रक्षणार्थ आवाज उठवत आहेत. सत्तेचा गैरवापर, खोटेपणा आणि वॉर प्रपोगेंडा जगासमोर आणण्यासाठी मुक्त स्वातंत्र आणि वस्तुस्थितीवर आधारित पत्रकारिता आवश्यक असून यावर समितीने भर दिला आहे. या वर्षीच्या शर्यतीमध्ये हवामान कार्यकर्त्या ग्रेटा थनबर्ग, मीडिया अधिकार गट रिपोर्टर विदाउट बॉर्डर (आरएसएफ) आणि जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) यांचा समावेश होता.

10 डिसेंबर रोजी नोबेल प्रदान केला जाईल

यंदा हा पुरस्कार कोणाला मिळणार याबाबत अनेक कयास बांधले जात होते. नोबेल समितीने कोणत्या व्यक्तीला किंवा गटाला हा सन्मान दिला जाईल याबाबत कोणतेही संकेत दिले नव्हते. गेल्या दशकात, अनेक राजनयिक, डॉक्टर आणि राष्ट्रपतींना या पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

नोबेल शांतता पारितोषिक 2021 च्या उमेदवारांमध्ये बेलारुसच्या हद्दपार विरोधी पक्षनेत्या स्वेतलाना तिखोंस्काया आणि रशियन विरोधी पक्षनेते अलेक्सी नावलनी यांचा समावेश आहे. तिखोंस्कायाने 2020 मध्ये बेलारुसमध्ये शांततापूर्ण निदर्शनाचे नेतृत्व करतात. तुरुंगात असलेले रशियन विरोधी पक्षनेते अलेक्सी नाव्हलनी देखील विजेते ठरु शकतात. शांततेबरोबरच उर्वरित नोबेल पुरस्कार दरवर्षी 10 डिसेंबरला दिले जातात.