लडाखमधील (Laddakh) भारत-चीन (Indo-China) वादाला जवळपास दीड वर्षे झाली असून काही बाबतीत तोडगा निघाला असून अजून काही बाबतीत तोडगा निघणे अजून बाकी आहे. परंतु या दरम्यान, असे अनेक अहवाल समोर येत आहेत जे भारताला पुन्हा एकदा सतर्क करणारे आहेत. माहितीनुसार, चीनने संपूर्ण LAC वर 3 स्तरीय सर्विलांस सिस्टम तैनात केली आहे. (3 Layer survillance system) तैनात केली आहे. गेल्या वर्षी ऑगस्टमध्ये भारताच्या कैलास रेंजमध्ये भारताच्या ऑपरेशननंतर ही सर्व कामे चीनने केली आहेत. चीनने संपूर्ण LAC परिसरात पहिल्या थरात इन्फ्रारेड पॅनारॉमिक कॅमेरे बसवले आहेत, ज्याची रेंज सुमारे 500 मीटर ते 3 किलोमीटर आहे. हे 360 अंशात फिरू शकतात आणि रात्रीस टेहाळणीही करु शकतात. सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे यापैकी, इन्फ्रा रेड रे एक प्रकारची कुंपण म्हणून काम करते, ज्याला ओलांडताना मोठ्याने अलार्म देखील वाजतात.

दुसऱ्या लेयरमध्ये, चीनने लहान पोर्टेबल रोटर्स बसवले आहेत, ज्यांची श्रेणी सुमारे 15-20 किमी आहे. त्यांचे वजन 10-15 किलो आहे आणि ते 2-3 लोकांच्या टीमद्वारे ऑपरेट केले जाऊ शकतात. विशेष गोष्ट म्हणजे हा रडार देखील एक प्रकारचा जॅमर आहे जो UAV आणि इतर उडणाऱ्या वस्तूंना जाम करु शकतो. हे रडार रात्रीच्या दृष्टीसह देखील आहेत. तिसऱ्या थरात चीनने सॅटेलाईट अर्ली वॉर्निंग मॉनिटर सिस्टम (Early warning monitor system) तैनात केली आहे. कोणत्याही हवामानात काम करणाऱ्या उपग्रहाच्या मदतीने चीनने संपूर्ण LAC वर नजर ठेवली आहे.

लष्करी कम्युनिकेशन जॅमर यंत्रणाही तैनात

विशेष बाब म्हणजे, चीनने संपूर्ण परिसरात लष्करी कम्युनिकेशन जॅमर यंत्रणाही तैनात केली आहे, जी भारतासाठीही धोकादायक ठरु शकते. युद्धासारख्या परिस्थितीत दळणवळण यंत्रणा ठप्प करणे हा त्याचा मुख्य हेतू आहे. या अंतर्गत चीन इतर सैन्यावर सायबर आणि इलेक्ट्रॉनिक स्ट्राइक करण्याची तयारी करत आहे. त्याचा उद्देश इतर देशांचे दळणवळण, सॉफ्टवेअर, उपग्रह जाम करुन नष्ट करणे हा आहे.

या व्यतिरिक्त, त्याचा हेतू इतर देशांची कोड भाषेस ब्रेक करणे असून आणि त्यात चुकीची माहिती देखील समाविष्ट केली गेली आहे, जेणेकरुन चुकीची माहिती इतर देशांच्या सैन्यापर्यंत पोहोचेल. मात्र, भारताने त्यासाठी तयारी केली नाही असे नाही. भारताने गेल्या एका वर्षात सर्विलांस कॅमेरे, पोर्टेबल सिस्टीम देखील बसवले आहेत. याशिवाय, सर्विलांस ठेवणे आणि मॅपिंग सिस्टीममध्येही सुधारणा करण्यात आली आहे.