Sleep Problem: झोपण्यापूर्वीच्या 'या' चुका तुम्हाला बनवत आहेत आजारी! वेळीच व्हा सावध

Bedtime routine mistakes: चांगले आरोग्य उत्तम झोपेवर अवलंबून असते, पण आपल्या काही सवयीच या पायाला कमकुवत करत आहेत. झोपण्यापूर्वीच्या 'या' चुकांमुळे केवळ झोपेची गुणवत्ता खराब होत नाही, तर मधुमेह, डिप्रेशन आणि हृदयविकार होण्याचा धोकाही वाढतो.

उत्तम झोप हा चांगल्या आरोग्याचा आधारस्तंभ आहे. मात्र, रात्री झोपण्यापूर्वी नकळतपणे केलेल्या काही चुका आपल्या शांत झोपेत अडथळा निर्माण करतात. यामुळे रात्रभर तुटलेली झोप लागते आणि दीर्घकाळात याचे गंभीर परिणाम शरीरावर दिसू लागतात. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, खालील सहा सवयी त्वरित बदलणे आवश्यक आहे:

मोबाईल फोनचा अतिवापर

आजकाल झोपण्यापूर्वी स्मार्टफोन स्क्रोल करणे ही एक सामान्य सवय झाली आहे. पण, मोबाईलमधून बाहेर पडणारा 'निळा प्रकाश' आपल्या मेंदूला गोंधळात टाकतो. या प्रकाशामुळे झोप येण्यास मदत करणारे मेलाटोनिन हार्मोनचे उत्पादन कमी होते. परिणामी, झोप न लागणे, तुटलेली झोप लागणे आणि झोपेचे संपूर्ण चक्र बिघडणे अशा समस्या येतात. ही सवय कायम राहिल्यास मानसिक ताण, डोळ्यांवर ताण, लठ्ठपणा आणि डिप्रेशनचा धोका वाढू शकतो.

जड किंवा मसालेदार भोजन

दिवसभर व्यस्त असल्यामुळे अनेक लोक रात्री उशिरा आणि जड जेवण करतात. झोपण्यापूर्वी पोटभर जेवण केल्यास पचनसंस्थेवर ताण येतो. शरीर पचनाच्या प्रक्रियेत ऊर्जा खर्च करते, ज्यामुळे शांत झोपेत अडथळा येतो. विशेषतः मसालेदार जेवण छातीत जळजळ आणि अपचनाची समस्या वाढवते. वारंवार असे केल्यास पोटाचे गंभीर विकार, लठ्ठपणा आणि कोलेस्टेरॉल वाढण्याची शक्यता असते.

कॅफिनयुक्त पेयांचे सेवन

झोपण्यापूर्वी काही तास आधी चहा, कॉफी किंवा एनर्जी ड्रिंक्स पिणे म्हणजे झोपेसाठी विष आहे. कॅफिन एक उत्तेजक पदार्थ आहे, जो मज्जासंस्थेला सक्रिय करून झोप उडवतो. यामुळे तुम्हाला उशिरापर्यंत जाग येते आणि झोपेचे वेळापत्रक पूर्णपणे बिघडते. या सवयीमुळे सातत्याने अनिद्रा, चिडचिडेपणा, उच्च रक्तदाब आणि हृदयाशी संबंधित समस्या निर्माण होऊ शकतात.

तणाव घेणे आणि नकारात्मक चर्चा

रात्रीचा वेळ शांतता आणि विश्रांतीसाठी असतो. मात्र, याच वेळी जर तुम्ही ऑफिसचे टेन्शन, कौटुंबिक चिंता किंवा नकारात्मक चर्चा करत असाल, तर मेंदूवर ताण येतो. तणावाच्या स्थितीत कोर्टिसोल हार्मोनची पातळी वाढते, ज्यामुळे झोप लागत नाही. ही सवय चिंता, डिप्रेशन आणि उच्च रक्तदाब यांसारख्या गंभीर आजारांना आमंत्रण देते.

झोपेचे अनियमित वेळापत्रक

आज खूप उशिरा झोपणे आणि दुसऱ्या दिवशी लवकर उठणे, यांसारख्या अनियमित सवयींमुळे शरीराचे जैविक घड्याळ पूर्णपणे बिघडते. शरीराला झोपण्याची नेमकी वेळ कोणती हेच कळत नाही. यामुळे केवळ झोप न येण्याची समस्या उद्भवत नाही, तर चयापचय क्रिया मंदावते, रोगप्रतिकारशक्ती कमकुवत होते आणि मधुमेह सारख्या आजारांचा धोका वाढतो.

झोपण्यापूर्वी लगेच व्यायाम करणे

व्यायाम आरोग्यासाठी चांगला असला तरी, त्याची वेळ महत्त्वाची आहे. झोपण्यापूर्वी २-३ तास आधी केलेला कोणताही तीव्र व्यायाम शरीराचे तापमान आणि हृदयाचे ठोके वाढवतो. यामुळे शरीर सक्रिय होते आणि झोप लागणे कठीण होते. ही सवय कायम ठेवल्यास शरीराला पूर्ण आराम मिळत नाही, परिणामी सततचा थकवा, दुखापत होण्याचा धोका आणि रोगप्रतिकारशक्ती कमी होणे अशा समस्या निर्माण होतात. उत्तम आरोग्यासाठी रात्रीच्या दिनचर्येतील या चुकांमध्ये त्वरित सुधारणा करणे गरजेचे आहे.