मोदक हा गणपती बाप्पाचा लाडका नैवेद्य आहे, जो त्यांच्या आनंद आणि प्रसन्नतेशी जोडला गेलेला आहे.
परंपरेनुसार गणेशोत्सवात घराघरांत उकडीचे मोदक तयार करून बाप्पाला अर्पण केले जातात, याला भक्तिभावाची जोड आहे.
मोदकाच्या उत्पत्तीशी संबंधित अनेक पौराणिक कथा आहेत, ज्यात परशुरामाच्या हल्ल्याची व माता अनुसूयाची कथा विशेष प्रसिद्ध आहे.
महाराष्ट्रात गणेशोत्सव हा सर्वात मोठा उत्सव मानला जातो. बाप्पाचे आगमन झाल्यावर घराघरांत पूजा, आरतीसोबतच प्रसादाची रेलचेल दिसते. त्यात विशेष महत्त्व असते ते मोदकाचे. नारळ, गूळ आणि तुपापासून बनलेला हा गोड पदार्थ गणपती बाप्पाचा अत्यंत आवडता मानला जातो. मोदकाचा बाप्पाशी असलेला संबंध अनेक कथांमधून आपल्याला दिसून येतो.
एकदा भगवान शंकर समाधीस्थ होते, आणि गणपती दरवाज्यावर पहारा देत होते. तेव्हाच परशुराम आले. गणेशाने त्यांना थांबवले, यावरून वाद झाला आणि लढाई सुरू झाली. परशुरामाने रागाच्या भरात भगवान शंकरांनी दिलेल्या परशुने गणेशावर हल्ला केला.
त्यात गणेशाचा एक दात तुटला. त्यामुळे त्यांना खूप वेदना झाल्या आणि खाण्यात अडचण येऊ लागली. तेव्हा त्यांच्यासाठी मऊ मोदक तयार करण्यात आला. मोदक खाल्ल्यानंतर त्यांची भूक शमली आणि मन प्रसन्न झाले. त्या दिवसापासून मोदक हा गणपतीचा लाडका पदार्थ झाला. असे मानले जाते की जो कोणी बाप्पाला मोदक अर्पण करतो, त्याच्यावर गणपती प्रसन्न होतो.
दुसरी कथा माता अनुसूयाशी संबंधित आहे. एकदा गणेशजी, भगवान शिव आणि पार्वती माता अनुसूयाच्या घरी गेले. तिघांनाही भूक लागली होती. माता अनुसूयाने ठरवले की आधी गणपतीला खाऊ घालायचा. पण कितीही दिले तरी गणेशाची भूक भागत नव्हती. तेव्हा तिने विचार केला की गोड पदार्थ दिल्यास त्याची भूक शमेल.
तिने गणपतीला गोड पदार्थ दिला, आणि तो खाताच गणेशजींचे पोट भरले. ते इतके समाधानी झाले की त्यांनी मोठ्याने फुंकर मारली. त्याच वेळी भोलेनाथाने सलग २१ ढेकर दिल्या आणि पोट भरल्याचे सांगितले. पार्वती मातेला कुतूहल वाटले व तिने त्या गोड पदार्थाचे नाव विचारले. माता अनुसूयाने सांगितले की त्याला “मोदक” म्हणतात. तेव्हापासून गणेशपूजेत मोदक अर्पण करण्याची परंपरा सुरू झाली.
मोदक हा फक्त गोड पदार्थ नाही, तर भक्तीचा एक सुंदर प्रतीक आहे. तो गणपती बाप्पाच्या आनंदाशी जोडलेला आहे. त्यामुळेच गणेशोत्सवात घराघरांत उकडीचे मोदक बनवले जातात आणि बाप्पाला अर्पण केले जातात. ही परंपरा आजही तितक्याच भक्तिभावाने जोपासली जाते.
माता अनुसूया आणि मोदकाचा संबंध काय आहे?
माता अनुसूयाने गणेशजींची भूक भागवण्यासाठी गोड पदार्थ तयार केला. गणपती समाधानी झाले आणि त्या पदार्थाला "मोदक" असे नाव देण्यात आले. त्यानंतर गणेशपूजेत मोदक अर्पण करण्याची परंपरा सुरू झाली.
गणेशोत्सवात मोदकाचे महत्त्व काय आहे?
मोदक हा गणेशभक्तीचे प्रतीक मानला जातो. गणेशोत्सवात घराघरांत उकडीचे मोदक बनवले जातात आणि बाप्पाला अर्पण केले जातात. श्रद्धा आहे की मोदक अर्पण करणाऱ्यावर गणपती बाप्पा प्रसन्न होतात.
गणेशोत्सवात किती मोदक अर्पण करण्याची प्रथा आहे?
परंपरेनुसार २१ मोदक गणपती बाप्पाला अर्पण केले जातात. यामागे गणेशाच्या पोटभर जेवणाशी निगडित श्रद्धा आहे.
मोदक हा केवळ गोड पदार्थ आहे का?
नाही. मोदक हा भक्ती आणि परंपरेचा प्रतीक आहे. तो गणेशभक्ती, आनंद आणि समाधान यांचे प्रतिनिधित्व करतो.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
