Damodar Saptah Fair: रंगांचा कल्लोळ! चालीरीतींची, संस्कृतीच्या उत्सवाची झळाळती झलक; वास्कोतील फेरी

वास्कोतील दामोदर सप्ताहात भरणारी फेरी ही केवळ वस्तूंची खरेदी-विक्री करणारी बाजारपेठ नाही, तर ती लोकजीवनाच्या रंगांची, चालीरीतींची आणि संस्कृतीच्या उत्सवाची झळाळती झलक आहे. ही फेरी वर्षानुवर्षे एक परंपरा म्हणून रुजली असून, शहरवासीयांच्या तसेच भाविकांच्या मनात तिचे स्थान अनन्यसाधारण आहे.

फेरीत पाय ठेवताच समोर दिसतो तो रंगांचा एक कल्लोळ. प्रत्येक स्टॉलवर रंगीबेरंगी वस्तू मांडलेल्या असतात पारंपरिक कपड्यांपासून ते आधुनिक फॅशनपर्यंत, खेळण्यांपासून धार्मिक वस्तूंप्रत, फुलांच्या माळांपासून खाद्यपदार्थांपर्यंत. दिवसभरातील गरजेनुसार सूर्यप्रकाशात आणि रात्रीच्या प्रकाशझोतात फेरी अधिकच नटलेली दिसते.

फेरीचे खरे सौंदर्य म्हणजे स्थानिक हातगाडीवाले, पथविक्रेते आणि लघु उद्योजक. काहींनी हाताने बनवलेल्या माठ्या, पिशव्या, हार-फुले, काचकामाच्या वस्तू मांडलेल्या असतात. काहीजण पारंपरिक चणे-फुटाणे, पेढे, लाडू विकत असतात. त्यांच्या बोलण्यात एक वेगळीच आत्मीयता असते, जी ग्राहकांशी संवाद साधते.

फेरी म्हणजे मुलांसाठी स्वप्नांची दुनिया. विविध प्रकारची खेळणी, फुगे, चॉकलेट्स, चकत्या, लहान झोपाळे, घोडेगाड्या – सर्व काही त्यांच्या आनंदासाठी सजलेले असते. पोरांच्या चेहऱ्यावरचा आनंद पाहण्यासारखा असतो. त्यांच्यासाठी हा उत्सव म्हणजे मेजवानीच!

फेरीतील खाद्यपदार्थ हे एक वेगळे आकर्षण असते. भेळपुरी, पाणीपुरी, वडा-पाव, इडली-डोसा, केक, गरमागरम जिलेबी, बर्फी, मिक्स फ्रुट ज्यूस, फालुदा... असा विविध खाद्यसंस्कृतींचा संगम येथे दिसतो. अनेक ठिकाणी स्थानिक महिलांची मंडळीही गृहउद्योगातून तयार केलेले पदार्थ विक्रीस ठेवतात.

विशेष बाब म्हणजे ही फेरी मंदिराच्या धार्मिक कार्यक्रमांशी सुसंवाद साधत चालते. भक्तिभावाने आलेले भाविक सकाळी किंवा संध्याकाळी देवदर्शन करून फेरीचा आनंद घेतात. काही जण प्रसादाचे स्टॉल चालवत असतात, तर काहीजण धार्मिक वस्त्र, अगरबत्त्या, फुलं, पूजा साहित्य यांची विक्री करत असतात.

फेरी ही विविध समाजघटक, धर्म, वयोगट आणि जीवनशैली असणाऱ्या लोकांना एकत्र आणते. येथे श्रीमंत आणि सामान्य, नागरिक आणि पर्यटक, वृद्ध आणि लहान – सगळे एकाच रस्त्यावर, एका आनंदाच्या वातावरणात मिसळतात. कोणताही भेदभाव न करता या फेरीत सर्वांची पावलं आपसूकच खेचली जातात.

रात्रीच्या वेळी ही फेरी अजूनच खुलते. लखलखीत दिव्यांच्या साखळ्यांमुळे वातावरणात एक अनोखा उत्सवभाव तयार होतो. काही ठिकाणी लाईव्ह म्युझिक, ढोलताशांचे आवाज, तर काही ठिकाणी पार्श्वभूमीला धार्मिक भजने, सर्व एकत्रितपणे एक अलौकिक अनुभूती निर्माण करतात.

वास्को हे केवळ गोव्यातील एक महत्त्वाचे बंदरनगरी केंद्र नाही, तर सांस्कृतिक आणि धार्मिकदृष्ट्याही एक वैविध्यपूर्ण नगरी आहे. येथील श्री दामोदर मंदिरात दरवर्षी श्रावण महिन्यात साजरा होणारा दामोदर सप्ताह हा एक अत्यंत उत्साही आणि सामाजिकदृष्ट्या महत्त्वाचा सोहळा आहे. या सप्ताहाची ओळख केवळ धार्मिक पूजाअर्चा, सांस्कृतिक कार्यक्रम किंवा पालखी यात्रेपुरती मर्यादित नसून, यानिमित्ताने वास्को शहरात जे उत्सवमय वातावरण निर्माण होते, त्यात फेरीचे खास स्थान आहे.

दामोदर सप्ताहातील एक अत्यंत वैशिष्ट्यपूर्ण आणि लोकांना आकर्षित करणारा भाग म्हणजे मोठ्या प्रमाणात भरणारी फेरी. या फेरीचे स्वरूप अगदी पारंपरिक गोव्यासारखे असून, ती वास्कोच्या मुख्य बाजारपेठ व मंदिराच्या आजूबाजूच्या रस्त्यांवर भरते. या फेरीत स्थानिक आणि परराज्यातील विक्रेते आपली उत्पादने विक्रीसाठी आणतात.

फेरीमध्ये कपड्यांचे दुकान, खेळणी, हस्तकला वस्तू, भांडी, लोखंडी साहित्य, फुलांची दुकाने, धार्मिक वस्तू, प्रसाद व मिठाईवाले यांचा सहभाग असतो. तसेच चकली, चिवडा, बेसन लाडू, खजूर, बर्फी यांसारख्या पारंपरिक आणि स्थानिक पदार्थांचे गाडे हे फेरीचे खास आकर्षण असते. शालेय साहित्य, मोबाइल कव्हर, हँडमेड वस्तू, फॅन्सी वस्त्रे यांनाही तरुणाईचा मोठा प्रतिसाद असतो.

फेरी हे केवळ विक्री वा खरेदीचे ठिकाण नसते, तर ती एक सामाजिक संवादाची जागा असते. अनेकजण यानिमित्ताने नातलगांना भेटतात, जुन्या ओळखी नव्याने उजळतात, आणि उत्सवाची मजा घेतात. लहान मुलांसाठी विविध खेळणी, रंगीबेरंगी फुग्यांचे स्टॉल आणि छोट्या झोपाळ्यांचीही व्यवस्था असते. तरुणांसाठी खाद्यपदार्थांचे स्टॉल्स आणि लाईव्ह म्युझिक यामुळे फेरी अजूनच रंगतदार होते.

दामोदर सप्ताहातील फेरी ही केवळ धार्मिक वा सामाजिक कार्यक्रम नसून स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना देणारा एक मोठा महोत्सव आहे. विशेषतः लघु उद्योजक, हातगाडीवाले, हस्तकला व्यावसायिक, स्थानिक खाद्यपदार्थ विक्रेते यांना व्यवसायाची संधी मिळते. पर्यटक व भाविकांची संख्या वाढल्यामुळे वास्कोतील हॉटेल्स, वाहतूक व्यवसाय, स्थानिक दुकानांना मोठा फायदा होतो.

वास्कोमधील दामोदर सप्ताहातील फेरी ही केवळ बाजारपेठ नव्हे, तर ती गोमंतकीय संस्कृतीची ओळख आहे. ती शहराच्या सांस्कृतिक आयुष्याचा एक अविभाज्य भाग बनली आहे. शेकडो कुटुंबे दरवर्षी हाच मुहूर्त गाठून खरेदी करतात, मुलांना फिरायला घेऊन जातात, आणि एक सुंदर आठवण मनात साठवून परततात.

वास्कोतील दामोदर सप्ताह आणि त्यानिमित्त होणारी फेरी ही केवळ धार्मिक परंपरेचा भाग नसून, ती सामाजिक एकतेचे, सांस्कृतिक समृद्धीचे आणि आर्थिक चैतन्याचे प्रतीक आहे. ही फेरी लोकांच्या उत्साहाने, श्रद्धेने आणि सहभागाने दरवर्षी यशस्वी होते. यामुळेच गोव्यातील प्रत्येक नागरिकाने एकदा तरी हा अनुभव घ्यायलाच हवा श्रद्धेचा, संस्कृतीचा आणि उत्सवाचा!