नवी दिल्ली: बेकायदेशीर ऑनलाईन सट्टा प्लॅटफॉर्मविरोधात अंमलबजावणी संचालनालयाने (Enforcement Directorate) तपासाची व्याप्ती वाढवली आहे. आता या चौकशीच्या केंद्रस्थानी अनेक माजी क्रिकेटपटू आणि चित्रपट क्षेत्रातील व्यक्तींची नावं समोर आली आहेत. या सर्वांवर बंदी घातलेल्या सट्टेबाजीच्या मंचांना प्रोत्साहन दिल्याचा आरोप आहे.
माजी भारतीय क्रिकेटपटू हरभजन सिंग, युवराज सिंग आणि सुरेश रैना यांच्यासह अभिनेता सोनू सूद आणि अभिनेत्री उर्वशी रौतेला यांना '1xBet', 'FairPlay', 'Parimatch' आणि 'Lotus365' यांसारख्या बंदी असलेल्या सट्टेबाजीच्या प्लॅटफॉर्मशी संबंधित प्रचारात्मक दुव्यांच्या चौकशीचा भाग म्हणून प्रश्न विचारण्यात आले.
एका उच्चपदस्थ अधिकाऱ्याने एनडीटीव्ही प्रॉफिटला सांगितले की, "हे सट्टेबाजीचे प्लॅटफॉर्म '1xbat' आणि '1xbat sporting lines' यांसारख्या पर्यायी नावांनी जाहिरात मोहिमा चालवत आहेत. या जाहिरातींमध्ये अनेकदा क्यूआर कोड असतात जे वापरकर्त्यांना थेट सट्टेबाजीच्या साइट्सवर नेतात, हे स्पष्टपणे भारतीय कायद्याचे उल्लंघन आहे."
प्राथमिक तपासानुसार, या जाहिरातींमधून माहिती तंत्रज्ञान (IT) कायदा, परकीय चलन व्यवस्थापन कायदा (FEMA), मनी लाँडरिंग प्रतिबंधक कायदा (PMLA) आणि बेनामी व्यवहार कायदा यासह अनेक भारतीय कायद्यांचे उल्लंघन झाले असण्याची शक्यता आहे. माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय तसेच इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाने जारी केलेल्या सूचनांचेही यात उल्लंघन झाले आहे.
"काही सेलिब्रिटींना आधीच नोटिसा बजावण्यात आल्या आहेत, तर इतरांना लवकरच नोटिसा बजावल्या जातील," असेही या अधिकाऱ्याने नमूद केले. हरभजन सिंग आणि सुरेश रैना यांच्या माध्यम प्रतिनिधींनी यावर भाष्य करण्यास नकार दिला, तर युवराज सिंग, सोनू सूद आणि उर्वशी रौतेला यांच्याकडून कोणतीही प्रतिक्रिया मिळाली नाही.
ईडीच्या अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, हे प्लॅटफॉर्म अनेकदा स्वतःला 'कौशल्य-आधारित खेळ' (Skill-based games) म्हणून प्रचारित करतात, पण प्रत्यक्षात त्यांच्याकडून अल्गोरिदम असे सेट केलेले असतात की, भारतीय कायद्यानुसार तो जुगारच ठरतो.
सरकारने स्पष्ट बंदी घातलेली असूनही, सेलिब्रिटी आणि प्रभावशाली व्यक्तींसोबत भागीदारी करून या प्लॅटफॉर्मनी प्रचंड प्रसिद्धी मिळवली आहे. '1xBet' हे सर्वात आक्रमकपणे प्रचारित केले जाणारे एक प्लॅटफॉर्म असल्याचेही अधिकाऱ्यांनी सांगितले.
या तपासामुळे पर्यायी जाहिराती प्रकाशित केल्याबद्दल मोठ्या प्रमाणात पैसे घेतल्याचा आरोप असलेल्या माध्यम संस्थांपर्यंतही ईडी पोहोचली आहे. माध्यम संस्था आणि जाहिरात कंपन्यांना ५० कोटी रुपयांपेक्षा जास्त रक्कम दिल्याचे ईडीने शोधून काढले असून, अजूनही अनेक व्यवहार तपासले जात आहेत.
ईडीच्या अधिकाऱ्यांनी या प्लॅटफॉर्मवरील व्यवहारांचा मागोवा घेण्यासाठी डमी वापरकर्ता खाती तयार केली. त्यांना आढळले की, बेनामी आणि 'मुल' खाती (mule accounts) वारंवार वापरली जातात आणि त्यापैकी बहुतेक काही तासांसाठीच सक्रिय असतात. अधिकारी व्हर्च्युअल पेमेंट ॲड्रेस (Virtual Payment Addresses - VPAs) शोधून नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाकडून (NPCI) डेटा मागवण्यापूर्वीच, निधी सामान्यतः काढला जातो किंवा दुसरीकडे वळवला जातो.
ईडीच्या अंदाजानुसार, भारतातील बेकायदेशीर ऑनलाइन सट्टेबाजीची बाजारपेठ $१०० अब्जपेक्षा जास्त आहे आणि ती वार्षिक ३०% दराने वाढत आहे. जानेवारी ते मार्च २०२५ या तीन महिन्यांत, या प्लॅटफॉर्मवर १.६ अब्जाहून अधिक व्हिजिट्स नोंदवल्या गेल्या. या कारवायांच्या माध्यमातून होणारी करचोरी दरवर्षी २७,००० कोटी रुपयांपेक्षा जास्त असण्याचा अंदाज आहे.
अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे की, हे ॲप्स आता सुमारे २२ कोटी भारतीय वापरकर्त्यांपर्यंत पोहोचले आहेत, ज्यात सुमारे ११ कोटी नियमितपणे सहभागी होतात. सेलिब्रिटींच्या सहभागामुळे अनेक वापरकर्त्यांनी जुगाराच्या प्लॅटफॉर्मला कायदेशीर मनोरंजन असा गैरसमज करून घेतला आहे, असे ईडीने म्हटले.
तेलंगणामध्ये दाखल केलेल्या जनहित याचिकेनुसार, ऑनलाइन सट्टेबाजीच्या नुकसानीमुळे १,०२३ पेक्षा जास्त आत्महत्या झाल्याची नोंद आहे. यामध्ये विद्यार्थी, गृहिणी, रोजंदारी कामगार आणि बेरोजगार तरुणांचा समावेश आहे.
तपासकर्त्यांनी सांगितले की, शाळकरी मुले सट्टा खेळण्यासाठी शाळा बुडवत आहेत, महाविद्यालयीन विद्यार्थी ट्यूशनचे पैसे जुगारात लावत आहेत आणि अनेक कुटुंबांना आर्थिक नुकसानीची माहिती संकट ओढवल्यावरच मिळते. हा गंभीर सामाजिक प्रश्न असून, यावर तातडीने कठोर उपाययोजना करण्याची गरज आहे.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.