Mangroves: आता गरज आहे डोळे उघडे ठेवून पावले उचलण्याची...

Mangroves केळशी येथील साळ नदीच्या काठाला माझे रेस्टॉरंट आहे. ऑगस्ट सप्टेंबरच्या काळात खारफुटीच्या (कांदळीच्या) बिया शेकडोच्या संख्येने नदीकाठाच्या आसपास विखरून पडलेल्या असतात. माझ्याकडे काम करणाऱ्या कामगारांच्या सहाय्‍याने मी त्या गोळा करून एखाद्या टोपलीत वगैरे ठेवतो.

या बियांना आपोआपच अंकुर फुटतात. अंकुर आलेल्या बियांना मी पुन्हा नदीच्या पात्रात माझ्या कामगारांच्या मदतीने रोवतो. त्यातून वाटलेल्या खारफुटींच्या झाडांचे आता छानसे बन बनले आहे. एकदा खारफुटीचे झाड रुजले की त्यांची संख्या द्विगुणित व्हायला वेळ लागत नाही. ही झाडेच आपोआप आपले क्षेत्र पसरवतात.

या खारफुटीच्या बनांनी अनेक प्रजातींना आपले घर दिले आहे. माशांची पैदास होण्यासाठी ही खारफुटींची बने मदत करतात. किनाऱ्यावर आपली वस्ती करून असलेल्या मच्छिमारासाठी परोक्ष-अपरोक्षपणे खारफुटींनी आदीम काळापासून मदत केली आहे.

नदीच्या किनाऱ्यांना या खारफुटीनी एका मर्यादेत बांधून घातले आहे. त्यामुळे आसपासच्या मानवी वस्तीला एक प्रकारचे खात्रीशीर संरक्षण लाभले आहे. काठावरचे बांधदेखील या खारफुटींमुळे दीर्घकाळ भक्कम उभे राहिले आहेत.

आज मात्र खाजगी पातळीवरच नव्हे तर अगदी शासकीय पातळीवरदेखील खारफुटीबद्दल अनास्था वाढताना दिसते आहे आणि त्यांचा विध्वंस करून त्याजागी अन्य योजना राबवण्याचा कावा स्पष्ट होताना दिसतो आहे.

अवजड यंत्रांच्या सहाय्याने ज्या प्रकारे अवैज्ञानिकरित्या नदीच्या पात्राचा उपसा केला जात आहे त्यातून खारफुटीचा नाश, काठावरच्या बांधाचे ढासळणे ठरलेलेच आहे. आपले पर्यावरण नष्ट करण्यासाठी सज्ज झालेली ही यंत्रणा फार शक्तिशाली आहे.

मी जे खारफुटींचे बन तयार केले आहे तो माझा लहानसा प्रयत्न आहे. आपल्या साऱ्यांना मिळून आपल्या नद्या वाचवायच्या आहेत. आर्थिक कारणांसाठी ही खारफुटी उद्ध्वस्त करायच्या प्रयत्नात अनेकजण आहेत.

विविध बळाने व कायद्याची कुठलीही पर्वा न करता त्यांच्या कारवाया चालूच असतील पण आपणही डोळे उघडे ठेवून पावले उचलली पाहिजेत.