Mysterious Disappearance Of 500 Note: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ला 1999-2010 दरम्यान लॉकरमध्ये जमा केलेल्या अतिरिक्त 339.95 दशलक्ष चलनी नोटांची समस्या होती, ज्या सरकारी सिक्युरिटी प्रिंटिंग प्रेसच्या आउटपुटपेक्षा जास्त होत्या.
मात्र, आता एक वेगळेच प्रकरण समोर आले आहे. मिंट्सने नवीन डिझाइन केलेल्या 500 रुपयांच्या 8,810.65 दशलक्ष नोटा जारी केल्या, परंतु आरबीआयला केवळ 7,260 दशलक्ष नोटा मिळाल्या. मिसिंग नोटांची किंमत 88,032.5 कोटी रुपये आहे.
द फ्री प्रेस जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या वृत्तानुसार, गूढपणे गायब झालेल्या 1,760.65 दशलक्ष 500 रुपयांच्या नोटांचा ठावठिकाणा कोणालाही माहीत नाही, ज्यामध्ये एप्रिल 2015 ते मार्च 2016 या कालावधीत नाशिक मिंटमध्ये छापण्यात आलेल्या 210 दशलक्ष नोटांचा समावेश आहे.
मिसिंग नोटांची किंमत 88,032.5 कोटी रुपये आहे. वारंवार प्रयत्न करुनही भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या प्रवक्त्याने रिझर्व्ह बँकेच्या तिजोरीतून गहाळ झालेल्या नोटांवर भाष्य करण्यास नकार दिला.
भारतीय रिझव्‍‌र्ह बँक नोट मुद्रा (पी) लिमिटेड, बंगळुरु, करन्सी नोट प्रेस, नाशिक आणि बँक नोट प्रेस, देवास या तीन सरकारी टांकसाळांवर भारत अधिकृत नोटांची छपाई केली जाते. त्यानंतर, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया वॉल्टकडे पाठवते.
एक्टिविस्ट मनोरंजन रॉय यांनी माहिती अधिकार कायद्यांतर्गत ही माहिती मिळवली. नाशिक करन्सी नोट प्रेसद्वारे 375.450 दशलक्ष नवीन डिझाईनच्या 500 रुपयांच्या नोटा छापण्यात आल्या होत्या, परंतु एप्रिल 2015 ते डिसेंबर 2016 या कालावधीत छापण्यात आलेल्या रिझर्व्ह बँकेच्या नोंदींमध्ये केवळ 345.000 दशलक्ष नोटाच सापडल्या आहेत.
गेल्या महिन्यात, दुसर्‍या आरटीआयला उत्तर देताना, नाशिक करन्सी नोट प्रेसने सांगितले की, रघुराम राजन रिझर्व्ह बॅंकेचे अध्यक्ष असताना 2015-2016 (एप्रिल 2015-मार्च 2016) या आर्थिक वर्षासाठी 210 दशलक्ष रुपयांच्या 500 नोटांचा पुरवठा आरबीआयला (RBI) करण्यात आला होता.
नाशिक करन्सी नोट प्रेसच्या अहवालात असे दिसून आले आहे की, नवीन डिझाईनच्या 500 रुपयांच्या नोटांचा पुरवठा भारतीय रिझर्व्ह बँकेला करण्यात आला आहे, परंतु रिझव्‍‌र्ह बँकेच्या वार्षिक अहवालात 500 रुपयांच्या नव्या नोटांचा उल्लेख नाही, जो सार्वजनिक डोमेनमध्ये आहे.
वार्षिक अहवालात सुधारणा म्हणून डोमेन जारी केले गेले आहे. नाशिक करन्सी नोट प्रेसने दिलेल्या अधिक माहितीवरुन असे दिसून येते की, 2016-2017 मध्ये रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाला 1,662,000 दशलक्ष नवीन डिझाईनच्या 500 नोटांचा पुरवठा करण्यात आला होता.
भारतीय रिझर्व्ह बँक नोट मुद्रान (पी) लिमिटेड, बंगळुरु यांनी 2016-2017 मध्ये भारतीय रिझर्व्ह बँकेला 5,195.65 दशलक्ष रुपयांच्या 500 नोटांचा पुरवठा केला. तर बँक नोट प्रेस, देवास, 1,902163 दशलक्ष रुपयांच्या 500 नोटांचा पुरवठा केला.
रिझव्‍‌र्ह बँकेला तीन टांकसाळांमधून केवळ 7,260 दशलक्ष नव्या डिझाईनच्या 500 रुपयांच्या नोटा मिळाल्या आहेत. मात्र, यामध्ये एक विसंगती आहे, कारण तिन्ही टांकसाळांनी मिळून 8,810.65 दशलक्ष नवीन डिझाईनच्या 500 रुपयांच्या नोटा छापल्या, परंतु रिझर्व्ह बँकेला केवळ 7,260 दशलक्षच नोटा मिळाल्या आहेत.
भारतीय अर्थव्यवस्थेत (Economy) घडणाऱ्या या प्रचंड विसंगतीबद्दल रिझर्व्ह बँक उदासीन आहे, ज्यामध्ये टांकसाळीत छापलेल्या उच्च मूल्याच्या भारतीय चलनी नोटांची संख्या आणि रिझर्व्ह बँकेच्या तिजोरीत मिळालेल्या एकूण संख्येत इतकी मोठी तफावत आहे.
1,760.65 दशलक्ष नोटा गायब होणे हा काही विनोद नाही. मनोरंजन रॉय म्हणाले की, 'यामुळे आपल्या भारतीय अर्थव्यवस्थेबद्दल आणि तिच्या स्थिरतेबद्दल सुरक्षेची चिंता निर्माण होते.' आरटीआय कार्यकर्त्याने याबाबत सेंट्रल इकॉनॉमिक इंटेलिजन्स ब्युरो आणि ईडीला पत्र लिहिले आहे.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.