Neurodivergent Syndrome: आमिर खानचा 'सितारे जमीन पर' हा चित्रपट चित्रपटगृहात प्रदर्शित झाला आहे. हा चित्रपट खूप खास आहे. यामध्ये आमिरसोबत 10 नवीन चेहरे काम करत आहेत, जे न्यूरोडायव्हर्जंट आहेत. हे कलाकार विशेष मुले आहेत, ज्यांना वेगवेगळ्या प्रकारचे सिंड्रोम आहेत. त्यांना न्यूरोडायव्हर्जंट म्हणतात. तज्ञांच्या मते, न्यूरोडायव्हर्जंट अशा मुलांना म्हणतात, ज्यांचा मेंदू सामान्य मुलांपेक्षा विचार करण्यात, समजून घेण्यात आणि अनुभवण्यात थोडा वेगळा असतो.

क्लीव्हलँडक्लिनिकच्या मते, न्यूरोडायव्हर्जन्स हा एकच आजार किंवा सिंड्रोम नाही. यामध्ये मेंदू थोडा वेगळ्या पद्धतीने काम करतो. या श्रेणीत काही मानसिक समस्या येतात. जसे की ऑटिझम स्पेक्ट्रम डिसऑर्डर, एडीएचडी, डिस्लेक्सिया, डिस्कॅल्क्युलिया, डिस्प्रॅक्सिया, टॉरेट सिंड्रोम. हे सर्व असे सिंड्रोम आहेत, यामध्ये शिकार ठरलेले मुले नेहमीच सामान्य मुलांपेक्षा वेगळ्या पद्धतीने वागतात. या सिंड्रोमवर काही ठोस इलाज नाही. तो केवळ नियंत्रित केला जाऊ शकतो.

न्यूरोडायव्हर्जंट असलेली मुले अभ्यासात मागे पडतात का?

दिल्ली एम्समधील बालरोग विभागाचे माजी प्रमुख डॉ. राकेश कुमार बागडी सांगतात, न्यूरोडायव्हर्जंट असण्याचा अर्थ असा नाही की मूल कमी बुद्धिमान आहे किंवा त्याची मानसिक स्थिती चांगली नाही. न्यूरोडायव्हर्जंट असलेली मुले अभ्यासात गतिमान असतीलच असे नाही. त्यांचा मेंदू अधिक सर्जनशील असू शकतो. त्यांना कला आणि संगीतात (Music) रस असू शकतो. मात्र, त्यांना केवळ थोड्या वेगळ्या पद्धतीने शिकवण्याची आणि समजावून सांगण्याची आवश्यकता असते. त्यांची सामान्य मुलांपेक्षा थोडी जास्त काळजी घ्यावी लागते. योग्य मार्गदर्शन आणि पाठिंब्याने अशी मुले असाधारण यश मिळवू शकतात.

न्यूरोडायव्हर्जन्स रोखणे किंवा त्यावर उपचार करणे शक्य आहे का?

डॉ. राकेश सांगतात, न्यूरोडायव्हर्जन्स म्हणजे व्यक्तीचा मेंदू ज्या पद्धतीने विकसित झाला पाहिजे तसा होत नाही. कारण हे अनुवांशिक कारणांमुळे होते. तो केवळ नियंत्रित करता येतो. काही लोकांसाठी जसे की एडीएचडी असलेल्यांसाठी व्यवहारिक थेरपी आणि औषधे त्यांच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारु शकतात. योग्य मार्गदर्शन आणि काळजी घेऊन ही मुले (Children) सामान्य जीवन देखील जगू शकतात. मात्र या मुलांना समाजापासून वेगळे मानले जाऊ नये. त्यांना मुख्य प्रवाहात आणून त्यांचे जीवन चांगले बनवण्यासाठी काम केले पाहिजे.