तुम्ही सर्वांनी आजपर्यंत वाचलेच असेल की भारतातील (India) बहुतेक नद्या (River) एकाच दिशेने वाहतात आणि ती दिशा पश्चिमेकडून पूर्वेकडे असते…सर्व नद्यांचा प्रवाह हा पश्चिमेकडून पूर्वेकडे असतो. पण देशात अशी एक नदी आहे जी तिच्या अगदी उलट वाहते. अशा प्रकारे तुम्ही असेही म्हणू शकता की ही नदी उलट वाहते. होय, तुम्ही ते अगदी बरोबर वाचले आहे, आपल्या देशात अशी एक नदी आहे, जी पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वाहत नाही, तर पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहते. विरुद्ध दिशेने वाहणाऱ्या त्या नदीचे नाव नर्मदा (Narmada River). या नदीचे दुसरे नाव रेवा आहे.

भारतातील सर्वात मोठी नदी गंगा (Ganges) आणि देशातील इतर सर्व नद्या पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वाहतात आणि बंगालच्या उपसागरात येतात,तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य का वाटेल की नर्मदा ही देशातील एकमेव नदी आहे जी पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहते आणि अरबी समुद्रात येते. ही नदी मध्य प्रदेश आणि गुजरातमधील एक मुख्य नदी आहे जी भारताच्या मध्य भागात पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहते, जी मैखल पर्वताच्या अमरकंटक शिखरावरून उगम पावते.

यामुळे ही नदी उलट्या दिशेने वाहते

नर्मदा नदीच्या उलट्या प्रवाहाचे भौगोलिक कारण म्हणजे रिफ्ट व्हॅली. रिफ्ट व्हॅलीचा उतार विरुद्ध दिशेने आहे. यामुळे नदी पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहत जाऊन ती अरबी समुद्राला मिळते. इतर सर्व नद्यांच्या विपरीत, नर्मदा नदीच्या उलट्या प्रवाहामागे अनेक कथा पुराणात सांगितल्या गेल्या आहेत. असे म्हणतात की नर्मदेचा विवाह सोनभद्राशी होणार होता पण सोनभद्र नर्मदेची मैत्रिण जुहिलावर प्रेम करत असे. यामुळे संतापलेल्या नर्मदेने आयुष्यभर कुमारी राहण्याचा निर्णय घेतला आणि विरुद्ध दिशेने वाहत जाण्याचा निर्णय घेतला. भौगोलिक स्थितीवरही नजर टाकली, तर नर्मदा नदी सोनभद्रा नदीपासून एका विशिष्ट बिंदूवर वेगळी होते, हे कळते. आजही ही नदी इतर नद्यांच्या विरुद्ध दिशेने वाहते, हे आश्चर्यापेक्षा कमी नाही.

तुमच्या माहितीसाठी, आम्ही तुम्हाला सांगतो की नर्मदा नदी तिच्या उगमापासून 1,312 किमी पश्चिमेकडे सरकते आणि खंभातच्या आखात, अरबी समुद्राला मिळते. नर्मदा नदी ही मध्य प्रदेश आणि गुजरात राज्याची जीवनदायी नदी आहे. अरबी समुद्रात सामील होण्यापूर्वी, नर्मदा नदी 1312 किलोमीटर लांबीच्या मार्गाने मध्य प्रदेश, गुजरात आणि महाराष्ट्राच्या प्रदेशातून 95,726 चौरस किलोमीटरचे पाणी वाहून नेते. त्याच्या उपनद्या 41 आहेत. यामध्ये 22 नद्या डाव्या काठावर तर 19 नद्या उजव्या तीरावर मिळतात.