कुठल्या माणसाच्या वाट्याला काय संघर्ष येईल हे सांगणं खूप कठीण असतं. माणसाच्या संघर्षाची सुरूवात कुठून होते आणि तो कुठे जातो, हे कुणालाच सांगता येत नाही. आता हीच गोष्ट बघा ना? या महिला संगीतकाराला भारतीय चित्रपटसृष्टीतील पहिली महिला संगीतकार मानले जाते.
या जद्दनबाई हुसेन आहेत, ज्या ३० आणि ४० च्या दशकात खूप लोकप्रिय होत्या. जद्दनबाई हुसेन या संजय दत्तच्या आजी आणि नर्गिस दत्तच्या आई होत्या. म्हणजेच त्या सुनील दत्तच्या सासूही होत्या.जद्दनबाई हुसेन यांनी आपल्या आयुष्यात खूप दु:ख सोसले, पण तिने केवळ पुरुषांचे वर्चस्व असलेल्या जगात प्रवेश केला नाही, तर इतिहासाच्या पानात नोंद करून ठेवलेल्या असा पराक्रम त्यांनी केला.
सिनेमाच्या दुनियेत दिग्दर्शनापासून ते कॅमेरा आणि संगीतापर्यंत नेहमीच पुरूषांचे वर्चस्व राहिले आहे. 100 वर्षांपूर्वी जेव्हा सिनेमा सुरू झाला, तेव्हा महिलांना हिरोईन म्हणूनही स्वीकारलं जात नव्हतं.
ज्याप्रमाणे दुर्गाबाई कामत यांनी भारतीय चित्रपटसृष्टीतील पहिली महिला नायिका बनून ते बंधन मोडून काढले, त्याचप्रमाणे जद्दनबाई हुसेन यांनीही हिंदी चित्रपटसृष्टीतील पहिल्या महिला संगीतकार बनून इतिहास रचला. त्यांनी आणि सरस्वतीदेवींनी एकत्र संगीताच्या जगात प्रवेश केला.
अलाहाबादमधील वेश्यालयातील प्रसिद्ध तवायफ दिलीपाबाई यांच्या पोटी जद्दनबाई हुसेन यांचा जन्म झाला. जद्दनबाईंचे पालनपोषण वेश्यालयात झाल्यामुळे लहानपणापासूनच ठुमरी ते गाण्याकडे त्यांचा कल होता.
लहानपणापासून गाण्याचा रियाज केला. देवाने असा आवाज दिला होता की जो कोणी ऐकला तो जद्दनबाईकडे ओढला जायचा. त्यामुळे त्यांच्या गायनाचे चाहते मोठ्या संख्येने त्यांचं गाणं ऐकायला यायची.
जद्दनबाईचा आवाज ऐकून दोन ब्राह्मण तरुण तिच्याशी लग्न करण्यास तयार झाले आणि त्यांनी इस्लाम धर्म स्वीकारला असे सांगितले जाते. कुंटणखान्यातच जद्दनबाईच्या चर्चा दूरदूरपर्यंत होऊ लागल्या. जद्दनबाईंचे पालनपोषण वेश्यालयात झाले असले तरी तिथे फक्त ठुमरी आणि नाच-गाणे होते.
जद्दनबाईही त्यात तल्लीन झाल्या होत्या. त्यांना गायन आणि नृत्याचा वारसा आई दिलीपाबाई यांच्याकडून मिळाला. आईचा हा वारसा जद्दनबाई पुढे चालवू लागल्या.
पुढे जद्दनबाईंनी गायिका होण्याचा निर्णय घेतला आणि त्या वेश्यालयाच्या दुनियेतून प्रथम कोलकाता आणि नंतर मुंबईत आल्या. येथे त्यांनी गायनासोबतच चित्रपटांमध्ये अभिनय आणि दिग्दर्शनही केले.
मुंबईत आल्यानंतर जद्दनबाईंनी आधी श्रीमंत गणपत राव आणि नंतर उस्ताद मोईनुद्दीन खान, उस्ताद चड्डू खाँ साहेब आणि उस्ताद लब खान साहेब यांच्याकडून प्रशिक्षण घेतले. हळूहळू जद्दनबाई तिच्या आईपेक्षा जास्त प्रसिद्ध झाल्या.
आता तर बिकानेर ते काश्मीर, इंदूर, रामपूर, जोधपूर या शहरांतील राज्यकर्तेही त्यांना त्यांच्या राज्यात गाण्यासाठी आमंत्रित करू लागले. त्यांनी अनेक आकाशवाणी केंद्रांवर गझल गायली, ज्यांची जादू लोकांच्या डोक्यावर बोलायची.
जद्दनबाईच्या आवाजाने तो वेडा व्हायचा. जद्दनबाईंनी कोलंबिया ग्रामोफोन कंपनीकडेही गझल रेकॉर्ड केल्या.
1933 मध्ये 'राजा गोपीचंद' चित्रपटातून जद्दनबाईंनी अभिनय क्षेत्रात पदार्पण केले. यानंतर त्याने पाकिस्तानी चित्रपटातही काम केले. काही चित्रपटांमध्ये काम केल्यानंतर जद्दनबाईंनी 1935 मध्ये 'संगीत फिल्म्स' नावाने स्वतःचे प्रोडक्शन हाऊस उघडले. त्याच्या बॅनरखाली जद्दनबाईंनी 'तलाश-ए-हक' हा पहिला चित्रपट तयार केला.
जद्दनबाईंनी या चित्रपटात केवळ अभिनयच केला नाही तर त्याला संगीतही दिले. अशा प्रकारे जद्दनबाई भारतीय चित्रपटसृष्टीतील पहिल्या महिला संगीतकार ठरल्या.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.