गोवा ही अशी भूमी आहे जिथे भगवान शिवाची विविध रूपात पूजा केली जाते. वीरभद्र हा भगवान शिवाच्या सेवकांपैकी एक आहे ज्यांना गोव्यात पार्वती आणि भगवान शिव यांच्या पुत्रांपैकी एक मानले जाते. गोव्यात वीरभद्राला समर्पित कोणतेही मंदिर किंवा देवस्थान नसले तरी, वीरभद्राचा आदर केला जातो आणि गोव्याच्या विविध भागांमध्ये वेगवेगळ्या प्रसंगी वीरभद्राचे लोकनृत्य सादर केले जाते.
(After watching Kantara Movie, CM Sawant remembered about Veerbhadra Goa Culture)
वीरभद्र उपासनेचा पंथ आणि वीरभद्र लोकनृत्य हे स्पष्टपणे कर्नाटकच्या प्रभावाचे संकेत देतात. आजही वीरभद्र यांना संबोधित करताना कन्नड भाषेत मूळ असलेले कैलासवालीगे, हौदू आणि वीरभद्र अण्णा यांसारखे शब्द वापरले जातात. विजयनगर साम्राज्यात गोव्यात वीरभद्र लोकनृत्याची स्थापना झाल्याचे मानले जाते. दरवर्षी डिचोली, फोंडा आणि सांगे तालुक्यातील लोक वीरभद्र लोकनृत्य करतात.
डिचोली शहरात, गुढी पाडव्याच्या एक दिवस आधी, हिंदू नववर्षाच्या दिवशी, ते वीरभद्र लोकनृत्य सादर करतात. शिग्मोच्या शेवटच्या दिवशी बोर्डे येथे वीरभद्राचे सादरीकरण होते आणि साखळीजवळील विठ्ठलापूरमध्ये, चैत्र उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी म्हणजे हिंदू कॅलेंडरच्या पहिल्या महिन्यातील पौर्णिमेच्या दिवशी एक सादरीकरण होते.
साखळीजवळील श्री विठ्ठल मंदिराच्या परिसरात वीरभद्र नृत्याची परंपरा
कारापूरच्या श्री विठ्ठल मंदिराची स्थापना विठ्ठलापूर येथे 1392 मध्ये झाल्याचे मानले जाते. श्री विठ्ठल हे भगवान विष्णूचे लोकप्रिय रूप आहे, जे गोवा, महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि दक्षिण भारतातील इतर भागांमध्ये भक्ती पंथाचा प्रचार करतात. श्री विठ्ठलाने प्रामुख्याने शैव आणि वैष्णव या दोन पंथांमधील दरी कमी करण्यात मदत केली आणि म्हणूनच साखळीजवळील श्री विठ्ठल मंदिराच्या परिसरात वीरभद्र नृत्य केले जाते.
(Veerbhadr ritualistic dance)
विठ्ठलापूरचे वीरभद्र लोकनृत्य हे गोव्यातील सर्वात लोकप्रिय सादरीकरण आहे आणि वीरभद्राला पाहण्यासाठी मोठा जनसमुदाय जमतो, त्यानंतर रथ मिरवणूक निघते. ढोल, ताशे आणि झांज यांच्या तालावर, शाही पोशाख घातलेला एक लोककलाकार नृत्य सादर करतात. सादरीकरणदरम्यानचा त्याचा आक्रमक मूड प्रेक्षकांच्या मनात भीती आणि दहशत निर्माण करतो. घोडेमोडनी, वीरभद्र आणि वीरमेल ही काही लोकनृत्ये आहेत जी समुदायांना वारशाने मिळालेल्या संस्कृती दर्शवतात.
....म्हणून वीरभद्र लोकनृत्य प्रचलीत आहे
पौराणिक कथेनुसार, देवी पार्वती दक्षाच्या वडिलांनी यज्ञ समारंभ आयोजित केला होता. भगवान शिव वगळता सर्व देवी-देवतांना आमंत्रित केले होते. पार्वती आणि भगवान शिव या समारंभात सहभागी होण्यासाठी गेले असता त्यांचा दक्षाने जाहीर अपमान केला. हा अपमान पार्वतीला सहन झाला नाही म्हणून तिने जळत्या अग्नीत उडी घेतली आणि राख झाली. शिवाने रागाच्या भरात वीरभद्राला निर्माण केले ज्याने केवळ यज्ञ समारंभाचा नाश केला नाही तर दहशतीचे राज्यही सुरू केले.
या घटनेची आठवण म्हणून वीरभद्र लोकनृत्य आहे. फोंड्यात नवरो-वाकळनंतर वीरभद्रची कामगिरी आहे. फोंड्याच्या इतर भागांमध्ये, वीरभद्र हा हिंदू कॅलेंडरच्या पौष, दहाव्या महिन्यात धालोच्या पर्यावरण-स्त्रीवादी उत्सवाच्या निमित्ताने केला जातो.
सांगेमध्ये, गुढीपाडव्याच्या दिवशी, कोसंबे कुटुंबातील सदस्याकडून वीरभद्राची पूजा केली जाते. तथापि, वीरभद्र सादरीकरणापूर्वी, देवी सरस्वतीची वेशभूषा केलेली एक मुलगी मोराच्या पुतळ्यावर स्वार होऊन सरस्वतीचे मोहक नृत्य करते.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
