Rapan Fishing: रापण ओढा रे! शेकडो वर्षांपासून उधाणलेला समुद्र, ढगाळ आकाशाखाली होणारी पारंपरिक मासेमारी पद्धत

गोव्यातील समुद्रकिनाऱ्यांवर रापण ओढली जात असताना तिच्या दोन्ही बाजूंची गर्दी अलीकडच्या दिवसात वाढलेली दिसते. मुसळधार पावसाने अलंकृत झालेल्या गोव्यात, जूनपासून समुद्रावर जायला यांत्रिक ट्रॉलर्सला मनाई असल्यामुळे रापणीच्या जाळ्यात अडकलेल्या माशांवर मत्स्यप्रेमींचा डोळा असतो. रापणीच्या जाळ्यातील फडफडीत मासे आपल्या पिशवीत कसे येतील याचा विचार करत त्यांचा जीव जाळ्याबाहेर तडफडत असतो. 

किनाऱ्यापासून समुद्रात गोलाकारात फेकलेली साधारण एक किलोमीटर लांब जाळी जेव्हा शिस्तबद्ध पद्धतीने ओढली जाता असते तेव्हा माणूस, समुद्र, कष्ट या तिन्हींचा समद्विभुज त्रिकोण एका विलक्षण पारंपारिक प्रज्ञेत तिथे साकारला जात असतो. अफाट क्षितिजाच्या पार्श्वभूमीवरचे हे दृश्य गेली शेकडो वर्षे समुद्रकिनाऱ्यावर नित्य साकारत आले आहे.

ते वेधक दृश्य पाहताना मानवी कष्टाच्या हवामानाला आणि दयेचे कुठलेच ऋतुचक्र न बाळगणाऱ्या निसर्गाला लाभलेली जन्मोजन्मीची तटस्थता आपल्याला स्वच्छ अनुभवायला मिळते. पावसाळ्यातील उधळलेला समुद्र आणि ढगाळ आकाश खोल मासेमारीसाठी आव्हान तयार करते परंतु त्यातून पारंपारिक मासेमारीसाठी मात्र एक अनोखे वातावरण तयार होते. 

पाण्यात गळ घालून बसलेले मत्स्यप्रेमी या दिवसात आपल्याला जागोजागी दिसतात.‌ गळ घालून मासेमारी करणे हे वैयक्तिक कौशल्याचे काम आहे तर रापण हे पारंपारिक मच्छीमारांचे सामुदायिक कौशल्य आहे. गोव्याच्या संस्कृतीत खोलवर रुजलेली ती एक परंपरा आहे. रापणीत मिळालेले ताजे मासे पाककृतीत वापरणे हा स्वयंपाक घराचा उत्सव असतो. 

सुमारे आठ महिन्यांच्या यांत्रिक मासेमारीच्या शोषणातून मुक्त झालेल्या समुद्रातील रापणसारखी पारंपारिक मासेमारी पद्धती ही अधिक शाश्वत म्हणून ओळखली जाते. स्थानिक रेस्टॉरंटमधील ताटात देखील रापणीला मिळालेले मासे अधिक सन्मानाने वाढले जातात. ज्यानी समुद्रकिनाऱ्यावर ओढली जाणारी रापण कधी पाहिली नसेल त्यांनी रापण ओढतानाचे मच्छीमारांचे कौशल्य आणि चैतन्य अवश्य अनुभवायला हवे.‌ अथांग समुद्राच्या समोर, जाळ्याला जोडली गेलेली इवल्या माणसांची शरीरे त्या क्षणी रेतीवरची कोरीव लेणीच असतात.