'या' पाकिस्तानी स्त्रिया एखादा तरुण आवडल्यास मोडतात लग्न !

पाकिस्तान (Pakistan) हा देश नावालाच लोकशाही देश म्हणून घेतो. मात्र या देशाची पूर्ण रचनाही धर्माधारीत आहे. असे असूनही पाकिस्तानमध्ये अनेक जनजाती समूह आपली संस्कृती, परंपरा, व्यवस्था आबाधित राखून आहेत. यातच आता अफगाणिस्तानच्या (Afghanistan) सीमेला लागून असलेल्या कलाशा जमातीची (Kalasha tribe) पाकिस्तानमधील अल्पसंख्याकांमध्ये गणना केली जाते. या जमातीची लोकसंख्या सुमारे साडेचार हजार आहे. ही जमात तिच्या विलक्षण आधुनिक परंपरांसाठी ओळखले जाते. जसे की, या समाजातील स्त्रिया जर त्यांना गैर-पुरुष आवडला तर त्यांचे आधीचे लग्न मोडतात. चला मग या जमातीच्या आणखी काही खासियत आहेत ते जाणून घेऊया...

खैबर-पख्तुनख्वा प्रांतातील चित्राल खोऱ्यातील बांबुरेट, बिरीर आणि रंबूर भागात कलाशा समुदाय राहतो. हा समुदाय हिंदुकुश पर्वतांनी वेढलेला आहे. या पर्वत रांगेमध्ये त्यांचे वास्तव्य असल्यामुळे आपली सभ्यता आणि संस्कृती सुरक्षित आहे असे ते मानतात. या पर्वताचे अनेक ऐतिहासिक संदर्भ देखील आहेत, जसे की अलेक्झांडरने या भागात विजय मिळवल्यानंतर याला कौकासूश इंदिकोश असे म्हटले होते. ग्रीकमध्ये याचा अर्थ हिंदुस्थानी पर्वत असा होतो. तो अलेक्झांडर द ग्रेटचा वंशज देखील मानला जातो.

2018 मध्ये पहिल्यांदाच पाकिस्तानच्या जनगणनेत कलशा जमातीचा समावेश स्वतंत्र जमात म्हणून करण्यात आला. या गणनेनुसार या समुदायात एकूण 3,800 लोकांचा समावेश आहे. इथले लोक माती, लाकूड आणि मातीपासून बनवलेल्या छोट्या घरात राहतात आणि कोणत्याही सणाच्या दिवशी स्त्री-पुरुष सगळे मिळून दारू पितात. संगीत या जमातीतील प्रत्येक प्रसंगाला खास बनवते. उत्सवादरम्यान ते बासरी आणि ढोल वाजवताना नाचतात आणि गातात. तथापि, बहुसंख्य अफगाण आणि पाकिस्तानच्या भीतीमुळे ते अशा प्रसंगी पारंपारिक शस्त्रांपासून अत्याधुनिक तोफाही ठेवतात.

कलाशा जमातीमध्ये, प्रामुख्याने स्त्रीया या काम करतात. त्याचबरोबर त्या मेंढ्या डोंगरावर चरायलाही घेऊन जातात. कुटीरुद्योगामध्ये त्या पर्सेस आणि रंगीबेरंगी माळा घरी बनवतात, ज्या पुरुषांना विकतात. येथील महिलांना सजावटीची करण्यास खूप आवडते. तसेच त्या डोक्यावर विशिष्ट प्रकारची टोपी परिधान करतात. त्याचबरोबर गळ्यामध्ये दगडांच्या रंगीबेरंगी माळाही घालतात.

कॅमोस, जोशी आणि उचाव असे तीन सण हा समुदाय मोठ्या उत्साहाने बनवतो. यापैकी कॅमोस हा डिसेंबरमध्ये साजरा होणारा सर्वात मोठा सण मानला जातो. या सणाच्या निमित्ताने महिला - पुरुष आणि मुले - मुली एकमेकांना भेटतात. या दरम्यानच ते एकमेकांचे जीवनभरासाठी साथीही बनतात. तथापि, या जमातीचे लोक संबंधांबद्दल इतके खुले आहेत की, जर महिलांना दुसरा पुरुष आवडत असेल तर त्या त्याच्याबरोबर राहूही शकतात.

पाकिस्तानसारख्या देशात, जिथे महिलाही स्वातंत्र्याबाबत फतवा काढला जातो, तिथे कलाशा समुदयामधील महिलांना त्यांचा आवडता जोडीदार निवडण्याचे पूर्ण स्वातंत्र्य आहे. ते आपला पती स्वत:हा निवडतात, एकत्र राहतात, परंतु जर ते त्यांच्या वैवाहिक जोडीदारासोबत खूश नसतील आणि दरम्यान त्यांना कोणी पसंत करत असेल तर ते कोणताही किंतु मनात न ठेवता दुसऱ्यासोबत संबंध ठेवतात.

मात्र, आधुनिक पद्धतींनंतरही महिलांवर अनेक बंधने आहेत. उदाहरणार्थ, पीरियड्सच्या काळात त्यांना घराबाहेर बांधलेल्या घरात राहण्यास भाग पाडले जाते. या काळात त्यांना अपवित्र मानले जाते. दरम्यान त्यांना असेही मानले जाते की, ते घरात राहिल्यास किंवा कुटुंबातील सदस्यांना स्पर्श केल्यास देव कोपतात, ज्यामुळे पूर किंवा दुष्काळ सारखी परिस्थिती उद्भवू शकते. ज्याच्या भिंतीवर स्पर्श करण्यास मनाई असल्याचे देखील मानले जाते. आणि त्यास बाशाली घर म्हणतात.

तसेच, मरण हे त्यांच्यासाठी रडणे नव्हे, तर आनंदाचा प्रसंग मानतात. अत्यंविधीच्या वेळच्या समारंभात हे लोक नाचतात, दारु पितात, तर मृत्यू झालेल्या व्यक्तीबद्दल आनंद साजरा करतात. वरील लोकांच्या इच्छेने कोणीतरी येथे आले आणि नंतर त्याच्याकडे परत आले असा त्यांचा विश्वास आहे.

कालांतराने पाकिस्तान आणि अफगाण सीमेवर वाढत्या तणावामुळे कलाशा जमातीला सर्वाधिक फटका बसला आहे. पूर्वी ते हस्तकलेच्या कामातून कमाई करत असत. आता या समुदयामधील नवी पिढीही इतर देशात जाण्यासाठी तयार होत आहे.