या लेखात काय वाचाल?
१. नेपाळमध्ये दीपावलीऐवजी तिहार सण साजरा होतो.
२. नेपाळमध्ये भाऊबीजेला भाई टीका किंवा भैलो तिहार म्हणतात.
३. नेपाळमध्ये भाऊबीजेदिवशी सात रंगांचे तिलक लावले जातात.
दिवाळीची धूमधाम सुरु झाली आहे. भावाबहिणीच्या पवित्र नात्याचे महत्व अधोरेखित करणारा भाऊबीज हा दिवाळी सणातील दिवस आहे. भावंडांच्या नात्यातील प्रेम, स्नेह, आदर आणि संरक्षण या सणातून उद्धृत होते. या पवित्र दिवसाची मुळे हिंदू पुराणकथांमध्ये आढळतात.
जुन्या कथेनुसार, मृत्युलोकाचा अधिपती यमराज या दिवशी आपल्या बहिणीकडे अर्थात यमुनाकडे भेटायला गेले. यमुनाने आपल्या भावाचे विधिपूर्वक स्वागत केले, त्याला तिलक लावला आणि त्याच्या आरोग्य व दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना केली.
या दिवशी भावानेही बहिणीविषयी प्रेम आणि आदर व्यक्त केला. त्यामुळे हा दिवस बंधुत्व, प्रेम आणि संरक्षणाचे प्रतीक मानला जातो.
हा सण कार्तिक शुक्ल द्वितीया या दिवशी म्हणजेच हिंदू पंचांगातील आठव्या महिन्याच्या दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जातो. यावर्षीची भाऊबीज २३ ऑक्टोबर २०२५ रोजी गुरुवारी साजरी होईल.
तिहार हा नेपाळमधील पाच दिवसांचा सण आहे, जो आपण 'दीपावली' म्हणून किंवा अन्यत्र 'यमपंचक' नावाने साजरा होतो. यात काग तिहार (पहिला दिवस), कुकुर तिहार (दुसरा दिवस), गाय तिहार आणि लक्ष्मी पूजा (तिसरा दिवस), गोवर्धन पूजा आणि म्हा पूजा (चौथा दिवस) आणि शेवटी भैलो तिहार/भाई टीका (पाचवा दिवस) यांचा समावेश होतो.
काग तिहार या दिवशी कावळ्यांची पूजा केली जाते आणि त्यांना अन्न दिले जाते. कुकुर तिहार या दिवशी कुत्र्यांना आदराने फुले आणि रंगीत तिळाचे हार घालून त्यांची पूजा केली जाते. गाय तिहार आणि लक्ष्मी पूजा या दिवशी गाईंची पूजा केली जाते आणि संध्याकाळी देवी लक्ष्मीची पूजा केली जाते.
गोवर्धन पूजा आणि म्हा पूजा या दिवशी बैलांची आणि म्हशींची पूजा केली जाते. भैलो तिहार या दिवशी बहिणी आपल्या भावांना औक्षण करतात आणि भावांकडून बहिणींना भेटवस्तू दिल्या जातात.
तिहार सणाचा पाचवा आणि शेवटचा दिवस भैलो तिहार/भाई टीका म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी बहिणी आपल्या भावाच्या कपाळावर “तिलक” किंवा “टीका” लावतात, त्याच्या दीर्घायुष्याची प्रार्थना करतात.
नेपाळमध्ये आणखी एक खास गोष्ट आहे. या दिवशी बहिणी आपल्या भावासाठी एका विशेष फुलांचा हार तयार करतात. ही फुले लवकर कोमेजत नाहीत, जे भावाच्या दीर्घायुष्याच्या प्रार्थनेचे प्रतीक आहे. पूजा करताना भाऊ जमिनीवर बसतो आणि बहिण त्याच्या भोवती तांब्याच्या पात्रातून तेल टाकत प्रदक्षिणा घालते.
त्यानंतर ती भावाच्या केसांना तेल लावते आणि सात रंगांच्या टिळ्यांनी कपाळ सजवते. सुख, शांती, समृद्धी, स्वास्थ्य, दीर्घायु, उल्हास, उमंग यांचे प्रतीक म्हणून हे सात रंग वापरले जातात.
FAQ
① भाऊबीज कधी आणि का साजरी केली जाते?
भाऊबीज हा दिवाळी सणाचा शेवटचा दिवस असून कार्तिक शुक्ल द्वितीयेला साजरा केला जातो. या दिवशी बहिण आपल्या भावाला तिलक लावून त्याच्या आरोग्य आणि दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करते. हा सण भावाबहिणीच्या पवित्र नात्याचे प्रतीक आहे.
② भाऊबीजच्या मागे कोणती पुराणकथा आहे?
हिंदू पुराणानुसार, यमराज आपल्या बहिणी यमुनेला भेटायला या दिवशी गेला होता. यमुनाने त्याचे आदरातिथ्य केले आणि तिलक लावून त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना केली. म्हणूनच या दिवसाला “यमद्वितीया” असेही म्हणतात.
③ नेपाळमधील ‘तिहार’ सणाचा भाऊबीजशी काय संबंध आहे?
तिहार हा नेपाळमधील पाच दिवसांचा सण आहे, जो भारतातील दिवाळीसमान आहे. त्याचा शेवटचा दिवस ‘भाई टीका’ म्हणून साजरा होतो. या दिवशीही बहिण भावाच्या कपाळावर सात रंगांची टीका लावून त्याच्या दीर्घायुष्याची कामना करते.
④ भाई टीकाच्या विधीत सात रंगांच्या टिळ्यांचा अर्थ काय आहे?
सात रंग अनुक्रमे सुख, शांती, समृद्धी, स्वास्थ्य, दीर्घायु, उल्हास आणि उमंग या सात शुभ गुणांचे प्रतीक आहेत. हे रंग बहिणीच्या भावाच्या जीवनातील आनंद आणि भरभराटीची प्रार्थना दर्शवतात.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
