Teachers' Day History: भारतात शिक्षक दिनासाठी 5 सप्टेंबरच का निवडला? डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या जीवनाशी जोडलेला 'तो' किस्सा जाणून घ्या

शिक्षक दिन हा जगभरात साजरा केला जाणारा एक विशेष दिवस आहे. हा दिवस शिक्षकांप्रती आदर, कृतज्ञता आणि सन्मान व्यक्त करण्यासाठी समर्पित असतो. भारतात दरवर्षी ५ सप्टेंबर रोजी शिक्षक दिन मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या तारखेला देशाचे दुसरे राष्ट्रपती, तत्त्वज्ञ, विद्वान आणि महान शिक्षक डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा जन्मदिन असतो.

संपूर्ण जगभरात जरी ५ ऑक्टोबर हा "जागतिक शिक्षक दिन" म्हणून साजरा केला जातो, तरी भारतात ५ सप्टेंबर या तारखेला राष्ट्रीय शिक्षक दिन साजरा करण्यामागे एक खास कारण आहे. डॉ. राधाकृष्णन यांनी आपल्या जीवनाचा मोठा भाग शिक्षणक्षेत्रासाठी वाहिला. त्यांच्या जन्मदिनी शिक्षक दिन साजरा करणे ही त्यांच्या योगदानाला खरी श्रद्धांजली मानली जाते.

शिक्षक हा फक्त ज्ञान देणारा नसतो, तर तो विद्यार्थ्यांचा मार्गदर्शक, प्रेरणास्त्रोत आणि जीवनाचा घडवणारा शिल्पकार असतो. शिक्षण म्हणजे केवळ माहिती मिळवणे नव्हे, तर जीवनमूल्ये शिकवून जबाबदार नागरिक घडवणे हे त्यांचे खरे कार्य आहे. म्हणूनच जगातील जवळपास प्रत्येक देशात शिक्षकांचा गौरव करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

शिक्षक दिनाची सुरुवात कशी झाली?

१९६२ मध्ये डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांना भारताचे राष्ट्रपतीपद मिळाले. त्यांच्या विद्यार्थ्यांनी आणि जवळच्या लोकांनी त्यांचा वाढदिवस मोठ्या थाटामाटात साजरा करण्याची इच्छा व्यक्त केली. मात्र त्यांनी नम्रतेने सांगितले की, "जर माझा वाढदिवस साजरा करण्याऐवजी हा दिवस देशातील सर्व शिक्षकांचा सन्मान करण्यासाठी साजरा केला गेला, तर ते माझ्यासाठी अधिक अभिमानाची बाब असेल."

यामुळेच ५ सप्टेंबर हा दिवस शिक्षक दिन म्हणून घोषित करण्यात आला. त्यानंतर दरवर्षी या दिवशी देशभरातील शाळा, महाविद्यालये आणि विद्यापीठांमध्ये विद्यार्थ्यांकडून आपल्या शिक्षकांचा सन्मान करण्याची परंपरा सुरू झाली.

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचे शिक्षणातील योगदान

डॉ. राधाकृष्णन यांचा जन्म ५ सप्टेंबर १८८८ रोजी तामिळनाडूतील तिरुत्तनी येथे झाला. त्यांनी तत्त्वज्ञान विषयात उच्च शिक्षण घेतले आणि म्हैसूर विद्यापीठ, कलकत्ता विद्यापीठ व मद्रास प्रेसिडेन्सी कॉलेज येथे अध्यापन केले. त्यांच्या लेखनातून भारतीय संस्कृती आणि तत्त्वज्ञानाचा गाभा जगासमोर पोहोचला.

त्यांनी ‘भारतीय तत्त्वज्ञान’, ‘भगवद्गीता’वरील विवेचन, आणि ‘जीवनाचा हिंदू दृष्टिकोन’ यांसारखी अनेक महत्वाची पुस्तके लिहिली. त्यांचे मत असे होते की शिक्षण हे केवळ ज्ञान देणारे साधन नसून ते व्यक्तिमत्त्व विकास आणि मूल्याधिष्ठित जीवनासाठी एक महत्त्वपूर्ण मार्ग आहे.

भारतरत्न पुरस्कार प्रदान

डॉ. राधाकृष्णन यांच्या उल्लेखनीय कार्यासाठी १९५४ मध्ये त्यांना देशाचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार ‘भारतरत्न’ देण्यात आला. राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी शिक्षण, संस्कृती आणि शिक्षकवर्गाच्या प्रगतीसाठी नेहमीच प्रयत्न केले.

आज शिक्षक दिन फक्त शाळांमध्ये कार्यक्रम घेण्यापुरता मर्यादित नसावा. तो शिक्षकांविषयी कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा आणि त्यांच्या योगदानाची जाणीव ठेवण्याचा दिवस आहे. शिक्षक हे समाजाचे शिल्पकार आहेत. त्यांच्याशिवाय कोणताही समाज योग्य मार्गावर चालू शकत नाही.