काश्मीरसमोर नवे संकट, Rock Glaciers वितळल्यास काश्मीर खोऱ्यात घडू प्रचंड विनाश, जाणून घ्या काय आहे प्रकार

A new crisis in front of Kashmir, If Rock Glaciers melt, there will be huge destruction in Kashmir valley, know what it is:

काश्मीरमधील उष्णतेमुळे तेथील १०० हून अधिक सक्रिय पर्माफ्रॉस्ट वितळण्याचा धोका आहे. त्यांना रॉक ग्लेशियर असेही म्हणतात. ज्याच्या आत मोठ्या प्रमाणात पाणी साचते. जर तापमान खूप वाढले तर ते वितळून काश्मीर खोऱ्यात प्रचंड विनाश घडवून आणू शकतात. याचा सर्वाधिक परिणाम झेलम नदीपात्रात होणार आहे.

नुकत्याच झालेल्या एका अभ्यासात ही बाब समोर आली आहे. केरळमधील अमृता विश्व विद्यापीठमच्या अमृता स्कूल फॉर सस्टेनेबल फ्युचर्सच्या संशोधकांनी हा अभ्यास केला आहे. अभ्यास पथकाचे नेतृत्व रेम्या एस. एन यांनी केले आहे. जो येथे सहाय्यक प्राध्यापक देखील आहे.

डीटीईमध्ये प्रसिद्ध झालेल्या अहवालानुसार, रेम्या यांच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, हिमनदीवर 100 पेक्षा जास्त खडक तयार झाले आहेत. हे सूचित करते की पर्माफ्रॉस्ट आता वितळण्यास सुरुवात झाली आहे. ते जागेवरून हलू लागले आहेत. जर हा भाग अधिक गरम झाला तर झेलम खोऱ्यात मोठ्या प्रमाणावर विध्वंस होऊ शकतो.

रेम्या यांनी सांगितले की, ज्या प्रकारे हिमनद्या वितळत आहेत. आता त्या खडकांचे हिमनदीत रूपांतर होत आहे. त्यामुळे चिरसर तलाव व ब्रामसर तलावालगतचा परिसर अधिक जोखमीचा बनला आहे. त्यामुळे येथे केदारनाथ, चमोली किंवा सिक्कीम सारख्या ग्लेशियल लेक आउटबर्स्ट फ्लड (GLOF) सारखे अपघात होऊ शकतात.

काश्मीर खोरे धोक्याच्या उंबरठ्यावर

रेम्या यांनी सांगितले की, हे रॉक ग्लेशियर सक्रिय आहेत. किंवा सक्रिय होण्याच्या मार्गावर आहे. 2022 मध्ये इंडियन जर्नल ऑफ जिओसायन्सेसमध्ये काश्मीर खोऱ्यातील हिमनद्या वेगाने वितळत असल्याचा अहवाल प्रसिद्ध झाला होता. हे दक्षिण-पश्चिम क्षेत्रासाठी होते.

पण इथे हिमनदीचे रॉक ग्लेशियरमध्ये रूपांतर होण्याने मोठा धोका निर्माण झाला आहे. कोणत्याही ठिकाणी ग्लेशियर वितळण्याचा हा शेवटचा टप्पा मानला जातो. याचा अर्थ झेलम खोऱ्यात केव्हाही मोठा अनर्थ घडू शकतो.

रॉक ग्लेशियर्स कोठे आणि कसे तयार होतात?

जेव्हा पर्माफ्रॉस्ट, खडक आणि बर्फ एकत्र गोठतात तेव्हा पर्वतांवर रॉक ग्लेशियर तयार होतात. सामान्य प्रक्रियेनुसार दगड आणि मातीचा कचरा आधीच अस्तित्वात असलेल्या हिमनदीतून येऊन मिसळतो. ही ग्लेशियर वितळल्याने ही खडकाळ माती आणि बर्फाचे रॉक ग्लेशियरमध्ये रूपांतर होते. गेल्या पाच दशकांत पृथ्वीवर ही प्रक्रिया अतिशय वेगाने झाली आहे. त्याचे कारण म्हणजे ग्लोबल वार्मिंग.