Goa: सिडास चॅपल, कोमुनिनाद तुरुंग

शिक्षण संस्था

Goa: 6 नोव्हेंबर 1772 रोजी, पोर्तुगालचे पंतप्रधान, सेबेस्टिओ जोस डी कार्व्हालो ई मेलो, मार्कुस दी पोम्बल यांनी पोर्तुगाल आणि वसाहतींमध्ये सरकारी शिक्षण सक्षम करण्यासाठी लेई फंडामेंटल लागू केले. स्थानिक पातळीवर निधी उभारणीसाठी विशेष शुल्क आकारण्यात आले. मडगाव येथे 1778 मध्ये पहिल्या शासकीय शिक्षकाची नेमणूक झाली. पोर्तुगीज आणि लॅटिन असे विषय शिकवले जात होते.

१७९८ मध्ये गव्हर्नर फ्रान्सिस्को अँतोनियो दा वेगा काब्राल दा कामारा पिमेंटेल ज्याने नंतर गोवा इंग्रजांना जवळजवळ ''विकला''- सबसिडी बंद केली आणि पॅरिश शाळांमध्ये प्राथमिक शिक्षण पुन्हा शिकवण्यास सुरू झाले.

पुढील गव्हर्नर व्हाईसरॉय बर्नार्डो जोस मारिया दा सिल्वेरा ई लोरेना यांनी १८०८ मध्ये सासष्टी (चिंचिणी आणि माजोर्डा) येथे लॅटिनच्या दोन शाळा सुरू केल्या. व्हाईसरॉय मॅन्युअल फ्रान्सिस्को झकारियास दे पोर्तुगाल ई कॅस्ट्रो (१८२६-३५) यांनी ५ सप्टेंबर १८३१ च्या आदेशाने (‘पोर्तुगालच्या राजाचे मालकीच्या आणि पोर्तुगीज कायद्यांद्वारे शासित असलेल्या देशात, इतके कमी मूळ निवासी पोर्तुगीज भाषा बोलतात आणि लिहितात हे विलक्षण आहे’) गोव्यात सरकारी प्राथमिक शाळा सुरू केल्या.

पहिली मडगाव येथे होती, अगोस्तिनो व्हिसेंट लॉरेन्सो प्राथमिक शाळा, ५ सप्टेंबर १८३२ रोजी उघडली गेली. चर्च चौकातील जमीन धारण पद्धतीचा विचार केल्यास ही जमीन पूर्वी अल्वारिस घराण्याची मालकीची असावी. मुलींसाठी स्वतंत्र प्राथमिक विभाग आणि नंतर प्रशस्त आवारात लायसेम सुरू करण्यात आला.

१९५० च्या दशकात, राज्याने एव्ही लॉरेन्स कॉम्प्लेक्सच्या उत्तर भागाची मजली आरसीसी इमारतीची पुनर्बांधणी केली. (पारंपारिक स्थापत्य शैलीपासून दूर जाणारी चर्च चौकातील पहिली इमारत). या पुनर्रचित भागामध्ये एक नवीन एस्कोला टेक्निका (तांत्रिक शाळा) होती. १९७० च्या दशकात तंत्रनिकेतन बोर्डे येथील नवीन आवारात स्थलांतरित करण्यात आले. पूर्वीच्या शाळेच्या आवारात आता राज्याच्या शिक्षण विभागाचे दक्षिण गोवा कार्यालय आणि तालुका गटविकास कार्यालय आहे.

केडिया (तुरुंग)

लार्गो दी रिपब्लिकाच्या पश्चिमेला तुरुंग होते. संपूर्ण सासष्टीचे हे मध्यवर्ती कारागृह होते. स्थानिक कथेनुसार, पोर्तुगालचे राष्ट्रीय कवी (आता अर्थातच जागतिक कवी) लुईस डी कॅमोस/कॅमोन्स यांनी गोव्यातील पोर्तुगीज अधिकाऱ्यांची अवमानकारक टीका - डिफेरेट्स दा इंडिया किंवा भारताची चूक - कवितेत लिहिल्याबद्दल त्यांना येथे तुरुंगात डांबण्यात आले होते. इ.स. १५५३ मध्ये कॅमोस लष्करी सेवेवर गोव्यात आले होते.

राजधानीत राहून त्यांनी स्थानिक पोर्तुगीज अधिकाऱ्यांवर टीका केली. गोव्यातील पोर्तुगीजांचे वर्णन कॅमोस यांनी "खलनायकांची आई आणि प्रामाणिक माणसांची सावत्र आई" असे केले. संतापलेल्या व्हाइसरॉय पेद्रो मास्करेन्हास (१५५४-५५) याने कॅमोसला तुरुंगात डांबले. बर्ड ला १५५६ मध्ये पाठवण्यापूर्वी केडियामध्ये ठेवण्यात आले होते, असे अनेकांचे मत आहे.

सध्याच्या इमारतीची जुनी आवृत्ती १७७७ मध्ये बांधण्यात आली. तळमजल्यावर कैद्यांना कोठड्यात ठेवण्यात आले होते, तर वरच्या मजल्यावर कामारा अग्रियाची कार्यालये होती. १८६५ मध्ये तुरुंगात सेंट फ्रान्सिस झेवियर यांना समर्पित एक इन-हाऊस चॅपेल देण्यात आले. पूर्वी पोलिसिंगचे काम करणारी लष्कराची बटालियन मागे घेतल्यानंतर कारागृहात पोलिस ठाणेही होते. १९६१ नंतर गुन्हेगारी वाढली असली तरी तुरुंग बंद करण्यात आले. १९७० च्या दशकात सासष्टी ट्रायल कोर्ट (पूर्वी पालिकेच्या नवीन इमारतीत ठेवण्यात आलेले) म्हणून काम करण्यासाठी या परिसराचे नूतनीकरण करण्यात आले. तळमजल्याच्या पश्चिमेला मात्र न्यायालयीन कोठडी सुरू आहे.

मडगावची गावकरी (कोमुनिदाद)

मडगावच्या परिसराच्या पश्चिमेला प्राका डी अलेग्रीया नावाची मजली इमारत उभी आहे ज्यात मडगाव कोमुनिदादचे कार्यालय आहे. पालिकेच्या जुन्या इमारतीच्या दक्षिणेकडील रस्त्यांच्या जंक्शनवरून चर्चच्या मैदानापासून कोमुनिदाद इमारत वेगळी करण्यासाठी नवीन रस्ता तयार करण्यात आला. या नव्या रस्त्याला कॅनन (डॉ.) जोस ग्रेसियस रोड असे नाव देण्यात आले.

कोमुनिदाद इमारतीच्या तळमजल्यावर दुकाने होती आणि आजही आहेत. आता नामशेष झालेली दोन प्रसिद्ध दुकाने म्हणजे मेनकर कॅलाझान्सिओ फर्नांडिस यांचे मेणाच्या वस्तूंचे दुकान आणि चित्रकार फाताजीयांचे आर्टे डी फॅंटासिया नावाचे दुकान जिथे फाताजींनी भावी चित्रकारांना प्रशिक्षणही दिले.

पहिल्या मजल्याचा एक छोटासा भाग कोमुनिदाद मीटिंग हॉल आणि कार्यालयासोबत सामायिक होता, एस्कोला दा म्युझिका (संगीत शाळा) १९५४ मध्ये आदरणीय फादर कॅमिलो अँतोनियो जोकिम जोस दा झेवियर यांनी स्थापन केले, जे मूळचे माकाझानचे रहिवासी होते, परंतु पाजीफोंड-मडगाव येथे स्थायिक झाले. रोमच्या पोंटिफिकल इन्स्टिट्यूटमधून सेक्रेड म्युझिकचे प्राध्यापक आणि राशेल सेमिनरीमध्ये संगीताचे प्राध्यापक (१९५१) यांनी १९६८ मध्ये गोयचो नाद या पुरस्कार विजेत्या संस्थेची स्थापना केली.

सिडास अल्मास चॅपेल

हे चॅपल सिडास अल्मास यांना समर्पित आहे (परित्यक्त किंवा विस्मृतीत गेलेल्या आत्म्यांचे वर्णन करते, म्हणून शुद्धीकरणात सुटकेच्या प्रतीक्षेत असलेल्या आत्म्यांसाठी प्रार्थना करण्याची आठवण करून देणारे चॅपेल आहे). २१ सप्टेंबर १८९० रोजी राज्य सरकारने २३ निरपराध लोकांची निर्घृणपणे कत्तल केल्यानंतर मडगाव कोमुनिदाद इमारतीला लागून हे चॅपेल बांधण्यात आले.

इंडो-पोर्तुगीज स्थापत्य शैलीत बांधलेल्या या लहानशा चॅपलला काही अप्रतिम परंपरा आहेत. एक तर आपल्या हरवलेल्या गोष्टी शोधण्याची ख्याती होती. एखादी गोष्ट हरवली तर लोक या चॅपलमध्ये येत, प्रार्थना करत आणि कलेक्शन बॉक्समध्ये एक नाणे टाकत. आणि हरवलेली वस्तू सापडायची! लहानपणी घरात काही हरवलेली वस्तू सापडत नसताना लेखकाला अनेकदा नाणे घेऊन पाठवले जायचे.

घरी परतण्यापूर्वी तीन मिनिटांच्या अंतरावर हरवलेली वस्तू हमखास सापडायची. काळ बदलला आहे. विस्मृतीत गेलेल्या आत्म्यांच्या शक्तीबद्दल कधीच न ऐकलेल्या चोरट्यांनी चॅपलमध्ये घुसून कॅश कलेक्शन बॉक्स रिकामा केला आहे आणि गोवा पोलिस कर्मचाऱ्यानीही चोरट्यांना शोधण्यासाठी नाणे घातले नाही!