अनिल पाटील

Ghumt Musical Instrument: सर्वत्र गणेश चतुर्थीची धूम आहे. चोहोबाजूंनी घुमट गाज ऐकू येत आहेत. या घुमटाबाबत एक आनंद वार्ता असून घुमटाला भौगोलिक मानांकन अर्थात जिओग्राफिकल इंडेक्शन (जीआय) मिळवण्यासाठी सरकारच्या विज्ञान तंत्रज्ञान आणि पर्यावरण खात्याने केंद्रीय समितीकडे अर्ज पाठवला आहे, अशी माहिती जीआय मानांकन नोडल अधिकारी दीपक परब यांनी दिली आहे.

आपल्या प्रदेशनिष्ठ, भौगोलिक विशेष वैशिष्ट्यांमुळे वेगळेपण असणाऱ्या वस्तू आणि घटकांना केंद्रीय कॉमर्स आणि उद्योग खाते आणि इंटेलेक्च्युअल प्रॉपर्टी इंडियाच्या वतीने अनेक पडताळण्या करून बौद्धिक संपदा अधिकाऱ्यांतर्गत जीआय मानांकन दिले जाते. आतापर्यंत खोला मिरची, हरमल मिरची, मायंडोळी केळी, गोवन खाजे, मानकुराद आंबा, आगशी वांगी, बिबिंका, सातशिरो भेंडी, काजूगर या घटकांना जीआय मानांकन मिळाले आहे.

राज्यात अनेक वस्तू आणि घटकांना अशा प्रकारचे जीआय मानांकन मिळू शकते यावर संशोधन सुरू आहे. संशोधनाअंती त्या-त्या वस्तूंचा जीआयसाठी केंद्रीय समितीकडे अर्ज दाखल केला जातो. आता गोव्याचे पारंपरिक वाद्य असणाऱ्या घुमटाला जीआय मानांकन मिळावे यासाठी अर्ज करण्यात आला असल्याची माहिती परब यांनी दिली आहे.

शेळीच्या कातडीचा वापर

पूर्वी घुमटासाठी घोरपडीच्या (मॉनिटर लिझार्ट) कातडीला प्राधान्य दिले जात होते. पण आता वन्य जीव कायद्याच्या नियमानुसार घोरपडीची कातडी वापरू शकत नाहीत. त्याऐवजी शेळीच्या कातडीला प्राधान्य दिले जाते, ज्यामुळे आवाजाच्या ट्युनिंगमध्ये फरक पडत नाही.

‘घुमट’ तरुणाईमध्ये खूपच लोकप्रिय

गोवा घुमट हे हिंदूंच्या चतुर्थी, शिगमोत्सवामध्ये तर ख्रिश्‍चनांच्या सांजाव उत्सवात वापरले जाणारे लोकप्रिय वाद्य आहे.

घुमट आरती आता गोव्यातील तरुणाईमध्ये खूपच लोकप्रिय आहे आणि गोव्यातील महिला देखील घुमट वादन शिकण्यासाठी पुढाकार घेत आहेत.

विविध आरती स्पर्धांद्वारे कलाकारांना त्यांच्या सादरीकरणासाठी कला आणि संस्कृती विभागाकडून प्रयत्न केले जातात.