देशाच्या सुरक्षेचा विचार केला तर हवाई संरक्षण प्रणाली सर्वात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. कोणत्याही देशाची पहिली गरज म्हणजे शत्रूची लढाऊ विमाने, क्षेपणास्त्रे किंवा ड्रोन सारख्या आकाशातून येणाऱ्या धोक्यांना थांबवणे. आजच्या जगात, हवाई संरक्षण तंत्रज्ञान वेगाने प्रगती करत आहे आणि भारत देखील यामध्ये मागे नाही. भारताकडे अशी प्रणाली आहे जी हजारो किलोमीटर अंतरावरून येणाऱ्या क्षेपणास्त्रालाही हवेतच नष्ट करू शकते. जगातील टॉप 5 एअर डिफेन्स सिस्टीमबद्धल जाणून घेऊया.

एस-४०० ट्रायम्फ (S-400 Triumph)

एस-४०० ट्रायम्फ ही रशियाने बनवलेली एक अतिशय शक्तिशाली हवाई संरक्षण प्रणाली आहे. हे अल्माझ नावाच्या रशियन कंपनीने बनवले आहे. ही प्रणाली शत्रूची लढाऊ विमाने, क्रूझ क्षेपणास्त्रे आणि अगदी बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रेही पाडू शकते.

याची सर्वात मोठी खासियत म्हणजे ते ५६ किलोमीटर उंचीवर उडणाऱ्या लक्ष्याला सहजपणे लक्ष्य करू शकते. त्यात अतिशय वेगवान रडार आणि अचूक लक्ष्यीकरण तंत्रज्ञान आहे. या कारणास्तव, एस-४०० ही जगातील सर्वोत्तम हवाई संरक्षण प्रणालींपैकी एक मानली जाते.

डेव्हिड स्लिंग (David’s Sling)

डेव्हिड स्लिंग संरक्षण प्रणाली इस्रायल आणि अमेरिकेने संयुक्तपणे बनवला आहे. ही एक आधुनिक हवाई संरक्षण प्रणाली आहे, जी हवेत असताना शत्रूची क्षेपणास्त्रे किंवा ड्रोन पाडते. त्यात "स्टनर" नावाचे एक विशेष क्षेपणास्त्र आहे जे लक्ष्य खूप लवकर पकडते आणि ते नष्ट करते. ही प्रणाली १५ किलोमीटर उंचीपर्यंत उडणाऱ्या कोणत्याही वस्तूला सहजपणे पाडू शकते.

एस-३००व्हीएम (S-300VM)

एस-३००व्हीएम, ज्याला अँटे-२५०० असेही म्हणतात, ही रशियाने बनवलेली एक लांब पल्ल्याची क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली आहे. ही प्रणाली एकाच वेळी बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे, क्रूझ क्षेपणास्त्रे आणि लढाऊ विमाने यांसारख्या अनेक प्रकारच्या हवाई धोक्यांचा शोध घेऊ शकते आणि त्यांना नष्ट करू शकते. त्याची मारक क्षमता २०० किलोमीटरपर्यंत आहे आणि ती ३० किलोमीटर उंचीपर्यंतचे लक्ष्य नष्ट करू शकते. ही प्रणाली सैन्याला युद्धात मोठा फायदा देते, कारण ती शत्रूच्या हवाई हल्ल्यांपासून बचाव करण्यास मदत करते.

टर्मिनल हाय अल्टिट्यूड एरिया डिफेन्स (THAAD)

THAAD म्हणजेच “टर्मिनल हाय अल्टिट्यूड एरिया डिफेन्स” ही अमेरिकेने तयार केलेली एक विशेष क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली आहे. ही प्रणाली शत्रूच्या लांब पल्ल्याच्या क्षेपणास्त्रांना हवेतच पाडण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे.

THAAD १५० किलोमीटर उंचीवरील लक्ष्य पाडू शकते आणि त्याची मारा क्षमता २०० किलोमीटरपर्यंत आहे. आतापर्यंत, ते थांबवण्यासाठी जे काही क्षेपणास्त्र वापरले गेले आहे, ते १००% यशस्वी झाले आहे. या कारणास्तव ही एक अतिशय विश्वासार्ह आणि मजबूत संरक्षण प्रणाली मानली जाते.

पॅट्रियट (Patriot MIM-104)

पॅट्रियट क्षेपणास्त्र प्रणाली रेथियन आणि लॉकहीड मार्टिन या दोन प्रमुख अमेरिकन कंपन्यांनी संयुक्तपणे विकसित केली आहे. ही अशी प्रणाली आहे जी प्रत्येक ऋतूत काम करू शकते. ते शत्रूची लढाऊ विमाने, क्रूझ क्षेपणास्त्रे आणि बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे हवेत पाडण्यास देखील सक्षम आहे. ही प्रणाली अनेक युद्धांमध्ये वापरली गेली आहे.