नेपाळ: श्रीलंकेपाठोपाठ नेपाळची अर्थव्यवस्थाही डळमळीत होऊ लागली आहे. नेपाळची मध्यवर्ती बँक नेपाळ राष्ट्र बँक (NRB) ने अर्थव्यवस्थेला वाचवण्यास सुरुवात केली आहे. अर्थव्यवस्था वाचवण्यासाठी NRB ने केंद्रीय अर्थ मंत्रालयाला पत्र लिहून पेट्रोलियम उत्पादनांच्या आयातीवर नियंत्रण ठेवण्याची मागणी केली आहे. त्याचबरोबर वाहनांसह अत्यावश्यक गोष्टींसाठी कर्ज देऊ नये, अशा सूचना बँकांना देण्यात आल्या आहेत.

(Nepal Financial Crisis News)

NRB ने 27 व्यावसायिक बँकांसोबत घेतलेल्या बैठकीत बँकांना कर्ज न देण्याचे निर्देश दिले आहेत. मध्यवर्ती बँकेचा हा निर्णय बुडत चाललेली अर्थव्यवस्था वाचवण्यासाठी असल्याचे बँक अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे. त्याचप्रमाणे आयात केलेल्या पेट्रोलियम उत्पादनांसाठी नेपाळ भारताला दर महिन्याला 24 ते 29 अब्ज रुपये देते.

नेपाळच्या मध्यवर्ती बँकेने सांगीतले आहे की अर्थ मंत्रालयाने ही रक्कम 12 ते 13 अब्ज रुपयांपर्यंत कमी केली आहे. मध्यवर्ती बँकेच्या सूचनेवर नेपाळ (Nepal) ऑइल कॉर्पोरेशनचे कार्यवाहक व्यवस्थापकीय संचालक नागेंद्र शाह यांनी ही सूचना मान्य केल्यास संपूर्ण देशात पेट्रोल (Petrol) आणि डिझेलचे गंभीर संकट निर्माण होऊ शकते, असे म्हटले आहे. नेपाळ च्या. कॉर्पोरेशनने जुलै 2021 पर्यंत दर महिन्याला इंधनावर $14 अब्ज खर्च केले. भाव वाढल्याने खर्च दुपटीने वाढला आहे.

वाहनांची आयात कमी झाल्यास इंधनाची बचत होईल.

मध्यवर्ती बँकेच्या (Bank) मते, चालू आर्थिक वर्षाच्या पहिल्या सात महिन्यांत पेमेंट तूट $2.07 अब्ज आहे. हाच तोटा गेल्या वर्षी याच वेळी $817.6 दशलक्ष होता. हिमालय बँकेचे सीईओ अशोक राणा यांनी सांगितले की, केंद्रीय बँकेने वाहनांसह अत्यावश्यक वस्तूंसाठी कर्ज देऊ नये, असे स्पष्ट निर्देश दिले आहेत. बँकाही मार्गदर्शक सूचनांचे पालन करत आहेत. वाहनांची आयात कमी झाल्यास इंधनाचा वापरही कमी होईल, असे केंद्रीय बँकेचे म्हणणे आहे.

परकीय चलनाच्या साठवणुकीतही घट झाली

मध्यवर्ती बँकेच्या आकडेवारीनुसार, फेब्रुवारीच्या मध्यापर्यंत नेपाळकडे असलेल्या परकीय चलनाच्या साठ्यात 17 टक्क्यांची घट झाली आहे. अहवालानुसार, नेपाळमध्ये जुलै 2021 च्या मध्यात $11.75 अब्ज डॉलरचा परकीय चलन साठा होता, जो फेब्रुवारीमध्ये $9.75 बिलियनवर आला आहे. बँकेने म्हटले आहे की त्यांच्याकडे एवढीच परकीय गंगाजळी शिल्लक आहे ज्याद्वारे केवळ 6.7 महिन्यांसाठी आवश्यक वस्तू आयात करणे शक्य आहे, तर बँकेचे लक्ष्य सात महिन्यांचे आहे.

पर्यटन ठप्प झाल्याने धोका वाढला आहे

बँक अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार परकीय चलन निधीमध्ये पाच टक्के योगदान पर्यटन क्षेत्राचे होते. कोरोना महामारीमुळे पर्यटन क्षेत्रावर वाईट परिणाम झाला असून त्यामुळे आर्थिक नुकसान वाढले आहे. यावेळी आयातीत वाढ आणि परकीय चलनात घट झाल्यामुळे व्यापार तूट $207 दशलक्ष झाली आहे. गेल्या वर्षी याच कालावधीत तोटा $81 दशलक्ष होता. केंद्रीय बँकेचे म्हणणे आहे की, वाढती व्यापार तूट आर्थिक रचनेसाठी धोकादायक ठरू शकते.

आर्थिक संकटाची भीती

NRB चे प्रवक्ते गुणाखर भट्ट यांनी सांगितले की, आम्हाला देशात येणाऱ्या आर्थिक संकटाची भीती वाटत आहे. हे लक्षात घेऊन अत्यावश्यक वस्तूंच्या आयातीवर तातडीने बंदी घालण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. देशाची अर्थव्यवस्था वाचवणे ही प्रत्येकाची जबाबदारी आहे. अशा स्थितीत बँकांना या दिशेने गांभीर्याने विचार करावा लागेल. कोरोना महामारीनंतर रशिया-युक्रेन युद्धामुळे अर्थव्यवस्थेला धोक्याची व्याप्ती वाढली आहे.

परकीय गंगाजळी आणि नेपाळचे संबंध

NRB चे माजी कार्यकारी संचालक नर बहादूर थापा म्हणतात की नेपाळ आपला बहुतांश खर्च परकीय चलनाच्या साठ्यातून अन्न, कपडे, वाहने आणि उद्योगांसाठी कच्चा माल खरेदी करण्यासाठी करतो. 2020 मध्ये तीन महिन्यांचा लॉकडाऊन होता. अर्थव्यवस्था रुळावर आणण्यासाठी सरकारने 153 अब्ज रुपयांचे कर्ज पाच टक्के व्याजदराने वितरित केले, परंतु लोकांनी या पैशाचा वापर जमीन खरेदी आणि वाटा घेण्यासाठी केला. आता निकाल लागला आहे.