अफगाणिस्तानमधून (Afghanistan) अमेरिकी आणि नाटो सैन्यांनी माघार घेतल्यानंतर तालिबान (Taliban) आणि अफगाण सरकार यांच्यात युध्दाची परिस्थिती निर्माण झाली. मात्र अफगाण सुरक्षा दलाला 17 पेक्षा जास्त शहरांमध्ये तालिबानपुढे गुडघे टेकणे भाग पडले आहे. अफगाणिस्तानातील कंदहार आणि हेरात प्रांतासारखे महत्त्वाची क्षेत्रेही आता तालिबानच्या ताब्यात आहेत.

तालिबान्यांनी अफगाण सुरक्षा दलांचे आत्मसमर्पण, हेलिकॉप्टर आणि अमेरिकेने पुरवलेली शस्त्रे हस्तगत केल्याचा व्हिडिओ जगाला दाखवला आहे. अफगाणिस्तानच्या काही शहरांमध्ये अफगाण सुरक्षा दल आणि तालिबान यांच्यात अजूनही भीषण लढाई सुरु असली तरी, अनेक प्रांतांमध्ये, अफगाण सुरक्षा दलांनी तालिबान्यांसमोर आत्मसमर्पण केले.

अफगाण सुरक्षा दलांचे हे आत्मसमर्पण धक्कादायक आहे कारण गेल्या दोन दशकांमध्ये अमेरिकेने 83 अब्ज डॉलर्सपेक्षा जास्त म्हणजे 6 लाख 16 हजार कोटी रुपयांची शस्त्रे, उपकरणे आणि प्रशिक्षणावर अफगाण सुरक्षा दलांना तयार करण्यासाठी खर्च केले आहेत. ओबामा प्रशासनाचा मुख्य अजेंडा अफगाण सुरक्षा दलांना तयार करणे जेणेकरून अमेरिकन सैन्य एक दशकापूर्वी अफगाणिस्तानातून बाहेर पडू शकतील. अमेरिकन सैन्याच्या धर्तीवर अफगाणिस्तानचे सैन्य ओबामा प्रशासनाने तयार केले होते. परंतु, अमेरिकन प्रयत्न व्यर्थ ठरले आहेत. असे दिसते की अमेरिकन सैन्याने अफगाणिस्तान पूर्णपणे सोडण्यापूर्वी तालिबान संपूर्ण देशावर कब्जा करेल.

अफगाणिस्तानचे भविष्य अनिश्चित आहे, परंतु एक गोष्ट स्पष्ट आहे की, अफगाणिस्तानच्या सैन्याला जगातील स्वतंत्र आणि कार्यक्षम सैन्यापैकी एक बनवण्याचे अमेरिकन सैन्याचे स्वप्न भंगले आहे. अफगाणिस्तान आता वेगाने तालिबानच्या नियंत्रणाखाली जात आहे. अफगाण सुरक्षा दलांवर आत्मसमर्पण करण्याची नामुष्की ओढावली आहे.

तालिबान्यांना रणनीती कामी आली!

तालिबानने प्रथम अफगाणिस्तानचे ग्रामीण भाग काबीज केले. अफगाण सुरक्षा दलांनी आत्मसमर्पण केले तर ग्रामीण भागात उपस्थित असलेल्या अफगाण सुरक्षा दल आणि पोलिस कर्मचाऱ्यांना सुरक्षित असल्याची हमी देण्यात आली. तालिबानने आत्मसमर्पण करणाऱ्या सुरक्षा दलांची शस्त्रे ताब्यात घेतली. एकापाठोपाठ एक अफगाणिस्तानचे जिल्हे तालिबानच्या ताब्यात आले. अफगाण सुरक्षा दलांच्या आत्मसमर्पणाची कारणे सांगण्यात येतात की, जमिनीवरील सैन्यांना हवाई आधार मिळाला नाही आणि त्यांच्याकडे खाण्यासाठी पुरेसे अन्न नव्हते.

फक्त कागदावरंच तीन लाख सैन्य

अमेरिकन अधिकाऱ्यांच्या मते, कागदपत्रांमध्ये अफगाण सैनिकांची संख्या 3 लाख सांगितली जात असली, तरी अलीकडच्या काळात ती लक्षणीयरीत्या कमी झाली होती. यामागे अनेक कारणे आहेत, पण एक गोष्ट स्पष्ट आहे की अफगाण सैन्य अमेरिकन आणि नाटो सैनिकांशिवाय लढू शकत नाही. अफगाणिस्तान सुरक्षा दल आणि पोलीस कर्मचाऱ्यांनी अफगाणिस्तान सरकारवर नाराजी व्यक्त केली. अधिकारी तथ्यांकडे पाठ फिरवत राहिले आणि अफगाण सैन्याशी संबंधित वास्तविक आकडे कागदावर पडून राहिले.

अफगाण सैन्यात लढाऊ वृत्तीचा अभाव

अशा परिस्थितीत जेव्हा तालिबानने अफगाणिस्तान ताब्यात घेण्याची मोहीम सुरू केली तेव्हा हे स्पष्ट झाले की अफगाणिस्तानच्या सैन्यात अशरफ गनी सरकारकडे लढण्याची आणि त्यागाची भावना नाही. अफगाण सुरक्षा दले आणि पोलीस अधिकाऱ्यांनी माध्यमांशी बोलताना सरकारकडून सहकार्याची कमतरता असल्याचे सांगितले. त्यांची स्थिती स्पष्ट करताना. गेल्या आठवड्यात अफगाणिस्तानच्या कंधार शहरात मोर्चावर तालिबानशी लढणाऱ्या अफगाण सैनिकांचे वास्तव समोर आले जेव्हा त्यांना तालिबानचा सामना करण्यासाठी हॅन्डग्रेनेडचा अवलंब करावा लागला.

'पुरेसे अन्न नाही, अफगाणी चिप्सवर अवलंबून आहेत'

कित्येक आठवड्यांच्या लढाईमुळे, अफगाण सैनिक अन्न शोधण्यासाठी संघर्ष करत आहेत. कंधारमधील अफगाण सैनिकांना बटाट्याच्या चिप्सवर आपले आयुष्य काढावे लागले. अफगाण सुरक्षा दलांना बटाट्याच्या चिप्सने भरलेले बॉक्स दैनंदिन रेशन म्हणून देण्यात आले आहेत. भूक आणि सुविधांमुळे सुरक्षा दलांना तालिबानचा मुकाबला करणे कठिण गेले. अधिकाऱ्याने स्पष्टपणे सांगितले की, देशातील दुसऱ्या सर्वात मोठ्या शहरात त्याला सरकारकडून पूर्ण पाठिंबा मिळत नाही. गुरुवारपर्यंत, अफगाण सुरक्षा दलांची आघाडीची फळी कोसळली होती आणि शुक्रवारी सकाळपर्यंत कंधार तालिबान्यांनी ताब्यात घेतला होता.

'आधी ग्रामीण भागावर कब्जा, मग शहराकडे वाटचाल'

तालिबानच्या 34 प्रांतीय राजधानींचे संरक्षण करण्यासाठी अफगाण सुरक्षा दल तयार होते, पण तालिबान्यांनी आपली रणनीती बदलली, प्रथम ग्रामीण भाग काबीज केला आणि नंतर शहरांना लक्ष्य केले. तालिबान लढाऊंनी शहरापासून शहरापर्यंत ताबा मिळवणे सुरू ठेवले आणि आता काबूलवरही कब्जा केला. गेल्या आठवड्यात तालिबानने अफगाणिस्तानच्या निम्म्याहून अधिक प्रांतीय राजधानी ताब्यात घेतल्या आहेत. कंधारच्या उत्तरेकडील मोर्चावर तैनात 45 वर्षीय पोलीस प्रमुख अब्दुलहाई म्हणाले, "ते आमचा नाश करण्याचा हेतू आहेत."

60 हजारांहून अधिक सैनिकांनी आपले प्राण गमावले

2001 पासून 60,000 हून अधिक अफगाण सैनिकांनी आपला जीव गमावला आहे. तथापि, अब्दुलहाई तालिबानबद्दल बोलत नाहीत, परंतु त्यांच्या सरकारच्या कमतरता मोजतात. ते म्हणतात की अफगाणिस्तान सरकार इतके अक्षम आहे की ते तालिबानच्या ताब्यात असलेले क्षेत्र घेण्याची योजना देखील करू शकत नाही. बुधवारी अफगाण सैन्याच्या 217 व्या कोरने कुंडुजच्या विमानतळावरच तालिबान्यांसमोर आत्मसमर्पण केले. त्यानंतर अतिरेक्यांनी एक हेलिकॉप्टर ताब्यात घेतले आणि अमेरिकेने सापडलेल्या ड्रोनच्या कॅप्चरची छायाचित्रे इंटरनेटवर प्रसिद्ध केली.

'अफगाणिस्तानच्या संसदेत बसलेल्या लोकांनी शत्रूच्या मोहिमेला दिली हवा'

217 व्या अफगाण आर्मी कॉर्प्सचे कमांडर ब्रिगेडियर जनरल अब्बास तवाकोली म्हणाले की, सरकारच्या सहकार्याच्या अभावामुळे रणांगणात पराभव झाला. ते म्हणाले की दुर्दैवाने शत्रूच्या मोहिमेला अफगाणिस्तानच्या संसदेत बसलेल्या खासदारांनी शह दिला आहे. ते म्हणाले की युद्धात कोणत्याही प्रदेशाचा पराभव झाला नाही, परंतु सर्वजण मानसिक लढाईत बळी पडले आहेत. ही मानसिक लढाई अनेक आघाड्यांवर सुरू आहे.