RBI Latest News: भारतीय रिझर्व्ह बँकेने 2000 रुपयांच्या सर्वात मोठ्या चलनी नोटेबाबत शुक्रवारी (19 मे) ला मोठा निर्णय घेतला आहे. रिझर्व्ह बँकेच्या म्हणण्यानुसार, 2000 रुपयांची नोट मागे घेतली जाणार आहे. परंतु नोटांची यापुढे छापाई बंद केली जाणार आहे.

रिझर्व्ह बँकेच्या म्हणण्यानुसार, 23 मे 2023 पासून कोणत्याही बँकेत 2000 रुपयांच्या नोटा बदलल्या जाऊ शकतात. नोट बदलण्याची मर्यादा 20,000 रुपये असेल असे रिझर्व्ह बँकेने स्पष्ट सांगितले आहे.

बँकेने 2000 ची नोट बदलून/ स्वीकारण्यास नकार दिल्यास काय होईल?

बँकेने 2000 रुपयांच्या नोटा बदलून घेण्यास/जमा करण्यास नकार दिल्यास, तक्रारदार/पीडित ग्राहक प्रथम संबंधित बँकेशी संपर्क साधू शकतो.

तक्रार दाखल केल्यानंतर 30 दिवसांच्या आत बँकेने प्रतिसाद न दिल्यास किंवा तक्रारदार बँकेने दिलेल्या प्रतिसादावर/निराधारावर समाधानी नसल्यास, तक्रारदार रिझर्व्ह बँक - एकात्मिक लोकपाल योजना (RB) अंतर्गत तक्रार नोंदवू शकतो. -IOS), 2021 RBI च्या तक्रार व्यवस्थापन प्रणाली पोर्टलवर (cms.rbi.org.in) वर जाउन देखील तक्रार नोंदवू शकतो.

1. 2000 च्या नोटा का काढल्या जात आहेत?

RBI कायदा, 1934 च्या कलम 24 (1) अंतर्गत नोव्हेंबर 2016 मध्ये 2000 रुपयाच्या बँक नोट प्रामुख्याने सर्व ₹500 आणि 500 ₹ च्या कायदेशीर निविदा स्थिती काढून घेतल्यानंतर अर्थव्यवस्थेच्या चलनाची गरज जलदगतीने पूर्ण करण्याच्या उद्देशाने सादर करण्यात आली.

त्या वेळी 1000 च्या नोटा चलनात होत्या. त्या उद्दिष्टाची पूर्तता आणि इतर मूल्यांमध्ये पुरेशा प्रमाणात बँक नोटांची उपलब्धता, 2018-19 मध्ये ₹ 2000 च्या नोटांची छपाई थांबवण्यात आली. 

बहुसंख्य 2000 मूल्याच्या नोटा मार्च 2017 पूर्वी जारी केल्या गेल्या होत्या आणि त्या त्यांच्या अंदाजे 4-5 वर्षांच्या आयुष्याच्या शेवटी आहेत. हा संप्रदाय व्यवहारासाठी सर्रास वापरला जात नसल्याचेही निदर्शनास आले आहे. पुढे, इतर मूल्यांच्या नोटांचा साठा लोकांच्या चलनाची गरज भागवण्यासाठी पुरेसा आहे.

वरील बाबी लक्षात घेऊन आणि भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या “स्वच्छ नोट धोरण” च्या अनुषंगाने, ₹2000 मूल्याच्या नोटा चलनातून काढून घेण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.

2. क्लीन नोट पॉलिसी म्हणजे काय?

जनतेला चांगल्या दर्जाच्या नोटांची उपलब्धता सुनिश्चित करण्यासाठी RBI ने अवलंबलेले हे धोरण आहे.

3. 2000 च्या नोटांची कायदेशीर निविदा स्थिती कायम आहे का?

होय. 2000 च्या नोटेची कायदेशीर निविदा स्थिती कायम राहील.

4. 2000 च्या नोटा सामान्य व्यवहारांसाठी वापरल्या जाऊ शकतात का?

होय. लोकांचे सदस्य त्यांच्या व्यवहारांसाठी 2000 च्या नोटा वापरणे सुरू ठेवू शकतात आणि त्या पेमेंटमध्ये देखील मिळवू शकतात. त्यांना 30 सप्टेंबर 2023 रोजी किंवा त्यापूर्वी या बँक नोटा जमा करण्यासाठी आणि/किंवा बदलण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाते.

5. जनतेने त्यांच्याकडे असलेल्या 2000 मूल्याच्या नोटांचे काय करावे?

सार्वजनिक सदस्य त्यांच्याकडे असलेल्या 2000 च्या नोटा जमा करण्यासाठी आणि/किंवा बदलण्यासाठी बँकेच्या शाखांमध्ये जाऊ शकतात.

खात्यात जमा करण्याची आणि 2000 च्या नोटा बदलण्याची सुविधा 30 सप्टेंबर 2023 पर्यंत सर्व बँकांमध्ये उपलब्ध असेल. 30 सप्टेंबर 2023 पर्यंत रिझव्‍‌र्ह बँकेच्या 19 प्रादेशिक कार्यालयांमध्ये (ROs) 30 सप्टेंबर 2023 पर्यंत ही सुविधा उपलब्ध असेल. .

6. बँक खात्यात 2000 च्या नोटा जमा करण्याची मर्यादा आहे का?

तुमच्या ग्राहकाला जाणून घ्या (KYC) नियम आणि इतर लागू वैधानिक / नियामक आवश्यकतांचे पालन करण्याच्या अधीन राहून बँक खात्यांमध्ये पैसे जमा केले जाऊ शकतात.

7. 2000 च्या नोटा बदलून दिल्या जाऊ शकतील त्या रकमेवर कार्यरत मर्यादा आहे का?

जनतेचे सदस्य एकावेळी 20,000/- च्या मर्यादेपर्यंत 2000 च्या नोटा बदलू शकतात.

8. बिझनेस करस्पॉन्डंट्स (BCs) द्वारे 2000 च्या नोटा बदलल्या जाऊ शकतात का?

होय, BCs द्वारे 2000 च्या नोटा बदलून खातेदारासाठी दररोज 4000/- मर्यादेपर्यंत करता येतात.

9. एक्सचेंज सुविधा कोणत्या तारखेपासून उपलब्ध होईल?

बँकांना पूर्वतयारी व्यवस्था करण्यासाठी वेळ देण्यासाठी, जनतेच्या सदस्यांना विनंती आहे की त्यांनी एक्सचेंज सुविधेचा लाभ घेण्यासाठी 23 मे 2023 पासून बँक शाखा किंवा RBI च्या ROs शी संपर्क साधावा.

10. बँकेच्या शाखांमधून 2000 च्या नोटा बदलून घेण्यासाठी बँकेचे ग्राहक असणे आवश्यक आहे का?

नाही. खाते नसलेला व्यक्ती कोणत्याही बँकेच्या शाखेत एकावेळी 20,000/- मर्यादेपर्यंत 2000 च्या नोटा बदलू शकतो.

11. एखाद्याला व्यवसायासाठी किंवा इतर कारणांसाठी 20,000/- पेक्षा जास्त रोख आवश्यक असल्यास काय?

निर्बंधांशिवाय खात्यात जमा केले जाऊ शकते. 2000 च्या नोटा बँक खात्यांमध्ये जमा केल्या जाऊ शकतात आणि त्यानंतर या ठेवींच्या विरूद्ध रोख आवश्यकता काढल्या जाऊ शकतात.

12. एक्सचेंज सुविधेसाठी काही शुल्क भरावे लागेल का?

एक्सचेंज सुविधा मोफत दिली जाणार आहे.

13. ज्‍येष्‍ठ नागरिक, अपंग व्‍यक्‍ती इत्‍यादी व्‍यक्‍तींसाठी देवाणघेवाण आणि ठेवींसाठी विशेष व्‍यवस्‍था असेल का?

2000 च्या नोटा बदलून/जमा करण्यासाठी इच्छुक ज्येष्ठ नागरिक, दिव्यांग व्यक्ती इत्यादींची गैरसोय कमी करण्यासाठी व्यवस्था करण्याच्या सूचना बँकांना देण्यात आल्या आहेत.

14. जर एखादी व्यक्ती ताबडतोब 2000 च्या नोटा जमा/बदलू शकत नसेल तर काय होईल?

संपूर्ण प्रक्रिया लोकांसाठी सुरळीत आणि सोयीस्कर बनवण्यासाठी, 2000 च्या नोटा जमा करण्यासाठी आणि/किंवा बदलण्यासाठी चार महिन्यांपेक्षा जास्त कालावधी देण्यात आला आहे. त्यामुळे जनतेच्या सदस्यांना, त्यांच्या सोयीनुसार दिलेल्या वेळेत या सुविधेचा लाभ घेण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाते.