Ayurveda Health Tips: 'काळमेघ' या औषधी वनस्पतीचे आरोग्यदायी फायदे

आयुर्वेदात अनेक झाडे, वनस्पती आणि औषधी वनस्पतींचा वापर केला जातो. आहे. परंतु लोकांना त्यांच्या फायद्यांविषयी फारशी माहिती नाही. काळमेघ ही देखील अशीच एक औषधी वनस्पती आहे. ज्यामध्ये अफाट औषधी गुणधर्म आहेत. सामान्य सर्दी आणि तापामध्ये काळमेघ वापरतात. कारण, ही जडीबुटी शरीराची प्रतिकारशक्ती (Immunity) वाढवण्याचे काम करते. याशिवाय काळमेघ पोटाशी संबंधित अनेक आजारांवर उपचार करण्यास सक्षम आहे.

काळमेघ वनस्पती भारताच्या (India) उत्तर भागात तसेच पश्चिम बंगालमध्ये चांगल्या प्रमाणात आढळते. त्याची चव कडू असते. असे असूनही काळमेघच्या गुणधर्मामुळे जाणकार त्याचे सेवन करण्यास चुकत नाहीत. अनेक ठिकाणी काळमेघला चिरायता या नावानेही ओळखले जाते. या औषधी वनस्पतीमध्ये इतका कडूपणा आहे की तिला कडूंचा राजा देखील म्हटले जाते.

• कसे सेवन करावे

काळमेघ पाण्यात उकळून प्यायला जातो. काळमेघाची पाने धुवून पाण्यात भिजवावी. पाने काही काळ भिजत राहू द्या, नंतर उकळत रहा. पाणी एक चतुर्थांश राहेपर्यंत ते उकळवे.

• मधुमेह

ज्या लोकांना मधुमेहाची समस्या असते त्यांना रोज सकाळी काळमेघाचे पाणी पिण्याचा सल्ला दिला जातो. काळमेघाच्या वाळलेल्या पानांचा उष्टा साखरेच्या रुग्णांसाठी अधिक फायदेशीर ठरतो.

काळमेघमध्ये शरीरातील इन्सुलिनचे प्रमाण वाढवण्यास मदत करणारे घटक असतात. एका संशोधनात असे आढळून आले की काळमेघचा अर्क लठ्ठ उंदरांमध्ये टाइप 1 मधुमेह नियंत्रित करू शकतो.

• तणाव कमी होतो

ज्यांना तणावाचा त्रास होतो त्यांच्यासाठी काळमेघचा डेकोक्शन स्ट्रेस बस्टरप्रमाणे काम करतो. कलमेघपासून स्वार्तिया मार्टिन नावाचा मूलद्रव्य तयार होतो. हा घटक तणाव कमी करून मेंदूला आराम देतो.

• लीव्हरसाठी फायदेशीर

काळमेघ हे यकृत डिटॉक्स करण्यास देखील सक्षम आहे. ढगात दोन प्रकारचे घटक असतात. हेपॅटोप्रोटेक्टिव्ह आणि हेपॅटोस्टिम्युलेटरी. हे दोन्ही गुणधर्म यकृताला कावीळसारख्या समस्यांपासून बरे होण्यास मदत करतात. पित्ताचे नियमन करून, काळमेघ यकृताचे कार्य सुलभ करते. यासोबतच याच्या अर्काचे सेवन केल्याने यकृत आणि मूत्रपिंडाच्या नुकसानीपासूनही संरक्षण मिळते , ज्यामुळे मलेरियाच्या संसर्गात व्यक्तीचा मृत्यू होतो.

• चेहऱ्यासाठी फायदेशीर

काळमेघ पाण्याने चेहरा (Face) धुतल्याने मुरुम आणि मुरुमांपासून आराम मिळतो. त्वचेवर जळजळ, कोरडेपणा किंवा खाज येण्याच्या समस्येपासूनही कलमेघ आराम देतो. काळमेघ हे रक्त शुद्ध करणारे आहे. ज्याचा परिणाम त्वचेवरही दिसून येतो.

• वजन कमी होण्यास मदत मिळते

काळमेघ पाणी प्यायल्याने चयापचय गती वाढते. चयापचय सुधारल्याने वजन कमी होण्यास मदत होते . जलद चयापचय झाल्यामुळे फॅट बर्निंग देखील जलद होते. याशिवाय कालमेघ पोटाशी संबंधित समस्या जसे की अॅसिडिटी, अपचन, बद्धकोष्ठता दूर करते. पोटाचे योग्य कार्य वजन कमी (Weight Loss) करण्याच्या यशस्वी प्रयत्नांना मदत करते.