श्री शांतादुर्गा येथील महारथाचे गोवेकरांना आकर्षण

आज पहाटे सूर्योदयाच्या मुहूर्तावर निघालेल्या महारथाने फातर्पे येथील गेले पाच दिवस चाललेल्या श्री शांतादुर्गा (Shri Shantadurga) कुंकळ्ळीकरीण देवीच्या जत्रोत्सवाची सांगता झाली असेल. या रथाला पारंपरिक पद्धतीने सजवले होते कुंकळ्ळी गावच्या चितारी समाजामधल्या चार कुटुंबियांच्या सदस्यांनी. महारथाचे सर्वात आकर्षक वैशिष्ट्य असते, कळसाच्या सर्वात वरच्या भागावर रंगवलेली देवदेवतांची चित्रे. ही चित्रे नीलेश चितारी आणि अमित चितारी यांनी रंगवली होती.

हा रथ सजवण्याचा (Decorate) मान फार पूर्वी काळापासून तिथल्या चितारी घराण्यातल्या चार कुटुंबियांना मिळाला आहे. कुंकळ्ळीच्या (Cuncolim) च्यारी कुटुंबियांकडून महारथ घडवला जातो तर रथास साज त्यानंतर चितारी कुटुंबियांकडून चढवला जातो. या साजात फळांची माटोळी, पताका आणि चितारी कलाकारांनी रंगवलेली देवांची चित्रे यांचा समावेश असतो. माटोळीसाठी आवश्यक असलेली फळे (Fruits) देवीचे भक्तगण पुरवतात. आपल्या झाडांवर नुकतीच आलेली फळे मोठ्या अपूर्वाईने देवीच्या रथासाठी दान केली जातात. देवीचा जत्रोत्सव साधारण डिसेंबर-जानेवारीच्या दरम्यान येऊनदेखील अनेकदा या माटोळीत आंबे (Mango) आणि फणस या उन्हाळी (Summer) फळांचाही समावेश झालेला आहे. मात्र यंदा पाऊस लांबल्यामुळे माटोळीत या फळांचे दिसणे दुर्लभ होते.

महारथाच्या कळसावर मांडली गेलेली चित्रे पारंपरिक पद्धतीनेच अजूनही रंगवली जातात. कळसावर त्यांची रचनाही पारंपरिक पद्धतीनेच होते. बांबूच्या वेतापासून तयार केलेल्या चटईवर, चिंचेच्या बियांपासून तयार केलेल्या डिंकाने त्यावर आधी कापड चिकटवले जाते. (चिंचेच्या बिया का, तर त्यांच्यापासून तयार झालेल्या डिंकाला उंदीर किंवा झुरळे लागत नाहीत. चिंचेच्या बियांची पावडर बनवून ती उकळल्यानंतर हा डिंक बनतो.) चिकटवलेले कापड नंतर पांढऱ्या रंगाने रंगवले जाते. तयार केलेली पार्श्वभूमी रंगवून त्यावर ही चित्रे मांडली जातात. कळसाच्या आठ बाजूंसाठी आठ देवदेवतांची चित्रे तर आठ राक्षसांची तोंडे रंगवली जातात.