Shigmotsav In Goa: गोव्याचे सांस्कृतिक दर्शन घडविणारा 'शिमगोत्सव'!

Shigmotsav in Goa

गोवा म्हणजे समुद्र, वाळू आणि मौजमस्तीचे ठिकाण अशी धारणा भारतात तसेच जगात बनली आहे. परंतु त्या पलीकडे एक वेगळा गोवा अजूनही अस्तित्वात आहे.

या गोव्याची ओळख पोर्तुगीजांनी मिटवण्याचा प्रयत्न केला होता मात्र त्यात ते अयशस्वी ठरले नाहीत कारण गोमंतकीयांनी ती चिवटपणे टिकवून ठेवली. दरवर्षी पारंपारिक शिमगोत्सवातून ही अद्वितीय गोमंतकीय संस्कृती प्रदर्शित होत असते.

शिमगोत्सवाच्या पारंपरिक मिरवणुकीत ढोल आणि ताशांचा गजर गुंजतो, सूर्यास्तानंतर चित्ररथातून पुराण-पात्रे अवतरतात. परंतु गोव्याच्या खऱ्या संस्कृतीचा अनुभव गावागावातून सादर होणारी पारंपरिक नृत्ये देतात. गोफ, धनगर नृत्य, घोडेमोडणी, समयी नृत्य, मोरुलो या सारख्या नृत्यांमधून गोव्याच्या संस्कृतीची एक अनोखी झलक दिसते.

गोफ नृत्य शिमगोत्सवादरम्यान काणकोण, सांगे आणि केपे या तालुक्यांतील शेतकरी समुदायांद्वारे सादर केले जाते. पिकांच्या कापणीनंतर फाल्गुन महिन्यात लोकांमध्ये पसरलेल्या आनंद आणि समाधानाचे हे नृत्य प्रतीक आहे.

मांडाच्या मध्यभागी जोडलेले रंगीबेरंगी दोरखंड, नृत्याद्वारे क्लिष्टपणे गुंतवत नर्तक एक मंत्रमुग्ध करणारी बहुरंगी वेणी तयार करतात. संगीत पुन्हा सुरू होताच, नर्तक कुशलतेने उलट क्रमाने हालचाली सुरू करतात. नृत्याच्या समाप्तीपर्यंत वेणी उलगडत नर्तक सर्व दोर त्यांच्या मूळ स्थितीत परत आणतात.

धनगर नृत्य गोव्यातील एक प्रसिद्ध पारंपारिक नृत्य आहे. गजा नृत्य म्हणूनही संबोधले जाते, यात कलाकार पांढरा पोशाख आणि रंगीबिरंगी रुमालांनी सजलेली पगडी असा काठीयावाडी शैलीतील पारंपरिक पोशाख परिधान करतात.

नृत्य हलक्या पावलांनी सुरू होते. संथ लयीत नर्तक ढोलवादकांना वेढा घालतात आणि त्या तालावर ते मोहकपणे फिरत राहतात.

घोडेमोडणी हे ठाणे, सत्तरी, डिचोली भागांत प्रदर्शित केले जाणारे एक विशिष्ट नृत्य आहे. या प्राचीन परंपरेच्या प्रभावी प्रदर्शनात, घोडस्वारी कौशल्ये आणि लढण्याची कला दर्शवली जाते. यात सहभागी होणारे कलाकार योद्ध्याची वेषभूषा करून कुशलतेने घोड्यांच्या सुशोभित प्रतिकृती चालवतात.

त्यांच्या पायांची लयबद्ध लय व रंगीबिरंगी पोशाखाने एक मनमोहक वातावरण निर्माण होते. घोडेमोडणी लोकनृत्याला सांस्कृतिक महत्त्व असून भाषिकदृष्ट्या, घोडे म्हणजे अश्व, तर मोडणी म्हणजे आनंद.

समई नृत्यातील सहभागी त्यांच्या डोक्यावर समईचा समतोल राखून त्यांचे कौशल्य आणि कला दाखवतात. समईला ‘दिवली’ म्हणून ओळखले जाते. या दिवली तोलत बनलेल्या मानवी रचना कलाकारांच्या कौशल्याची साक्ष देतात.

पुरुष आणि स्त्रिया बरोबरीनेच या सांस्कृतिक जल्लोषात भाग घेतात. हे नृत्य लोकवाद्यांच्या मधुर सूरावटींच्या साथीने चालते. घुमट, शामेळ, झांज, शहनाई आणि सूर्त यांचे तालबद्ध ताल नर्तकांना गती देतात आणि त्यांच्या कुशल हालचालींतून मोहक असे दृश्य बघण्याचा आनंद मिळतो.

मोरुलो नृत्य

शिमगोत्सवादरम्यान सादर होणारे मोरुलो नृत्य मोराच्या हालचाली दर्शवते. निवडक वेशभूषेत सजलेले नर्तक, चपळतेने आणि अचूकतेने नृत्यात्मक हालचालींमधून आनंदाची भावना व्यक्त करतात आणि त्यांचा उत्साह संपूर्ण समुदायाला भारून टाकतो.

- प्रसाद सावंत