आज आपण एका शोधमोहिमेवर निघूया. कमान्डा कुरुंब प्रभू यांच्याबद्दल आम्हाला मॅकेंझी पेपर्स आणि मद्रास डिस्ट्रिक्ट मॅन्युअल यांसारख्या काही जुन्या ग्रंथांमधील केवळ एका उल्लेखापलीकडे काहीच माहिती नाही; नावसुद्धा बरोबर आहे की नाही, याबद्दल आपण निश्चित नाही. परंतु या स्रोतांमध्ये त्यांच्याबद्दल जे थोडेफार लिहिलेले आहे, तेसुद्धा त्या माणसाबद्दल अधिक जाणून घेण्याची आमची उत्सुकता जागवण्यासाठी आणि आपल्या पूर्वजांचा शोध घेण्याच्या दीर्घकालीन मोहिमेसाठी पुरेसे आहे.
मॅकेंझी कलेक्शन ही इस्ट इंडिया कंपनीच्या लायब्ररीपर्यंत पोहोचलेल्या सर्वांत व्यापक संग्रहांपैकी एक या म्हणण्याचा एक भाग आहे. (संदर्भ : ब्लेक, १९९१ : कॉलिन मॅकेंझी : कलेक्टर एक्स्ट्राऑर्डिनरी, इन द ब्रिटिश लायब्ररी जर्नल, वॉल. १७, नं. २, १२८)
या संग्रहात हस्तलिखिते, भाषांतरित ग्रंथ, नकाशे आणि रेखाचित्रे यांचा समावेश आहे. हा संग्रह कॉलिन मॅकेंझी यांनी भारतातील त्यांच्या ३८ वर्षांच्या काळात गोळा केलेल्या वस्तूंचा आहे. सुरुवातीला ते मद्रास इंजिनिअरचे अधिकारी होते, त्यानंतर ते सर्वेयर-जनरल ऑफ इंडिया झाले.
हॉरेस हेमन विल्सन यांनी १८२२मध्ये तयार केलेल्या अहवालानुसार, या संग्रहात १,५६८ साहित्यिक हस्तलिखिते, २,०७० स्थानिक पुस्तिका, ८,०७६ शिलालेख, २,१५९ भाषांतरे, तसेच ७९ नकाशे, २,६३० रेखाचित्रे, ६,२१८ नाणी, आणि १४६ प्रतिमा व इतर पुरातन वस्तू आहेत. हा संग्रह युरोप किंवा आशिया-दोन्हीकडे-एखाद्या व्यक्तीने भारताविषयी निर्माण केलेला सर्वांत व्यापक आणि मौल्यवान ऐतिहासिक दस्तऐवजांचा संग्रह मानला जातो.
आपले भाग्य असे, की टिपू सुलतानाशीच्या युद्धावरचे दोन खंड वगळता, जवळजवळ सर्व हस्तलिखिते कुठे ना कुठे उपलब्ध आहेत. यांपैकी बहुतेक म्हणजे मॅकेंझी यांनी पाहिलेले, ऐकलेले किंवा सांगितलेले विषय लिहून ठेवलेली वैयक्तिक टिपणे; उरलेली स्थानिक भाषांतील ग्रंथ आहेत.
कमान्ड कुरुंब प्रभू यांचा उल्लेख मॅड्रास कॉलेज लायब्ररीतील मॅकेंझी हस्तलिखितांमध्ये आढळतो; मॅन्युस्क्रिप्ट बुक क्रमांक १४, काउंटरमार्क ७६८, यातील सेक्शन ७, एन्शिअंट हिस्टरी ऑफ तोण्डमंडलम, अँड इट्स अर्लियर इनहॅबिटंट्स, कॉल्ड वेदर्स अँड कुरुंबर्स’ याचा उल्लेख पुढीलप्रमाणे प्रारंभ होतोे :
महाप्रलयानंतर देश एक विशाल अरण्य होता, जिथे जंगली प्राणी राहत होते. एक जंगली मानववंश उदयास आला; त्यांनी रानटी प्राणी नष्ट केले आणि काही प्रदेशांत वस्ती केली. त्या वेळी परंपरेनुसार किल्ले नव्हते, फक्त झोपड्या होत्या, राजे नव्हते, धर्म नव्हता, संस्कृती नव्हती, पुस्तके नव्हती; लोक नग्न, वन्यजन होते:
लग्नसंस्था नव्हती. अनेक वर्षांनंतर कुरुंबर जाती कर्नाट देशात उदयाला आली; त्यांना काही प्रमाणात धर्माचे ज्ञान होते; ते खुनी होते. कुरुंबर हे नाव त्यांनी क्रूरतेमुळे मिळवले. त्यांपैकी काही द्रविड देशात टोंडमंडल प्रदेशापर्यंत पसरले.
त्यांनी अशा एका माणसाला नेता निवडले-ज्याला पुस्तकांचे काही ज्ञान होते-जो द्रविड प्रदेशाचा प्रमुख झाला, आणि ज्याला कमान्डा कुरुंब प्रभू किंवा पुलाल राजा असे म्हणत; त्याने पुरळूर येथे किल्ला बांधला. त्याने कुरुंबरांचे क्षेत्र चोवीस भागांत विभागले, आणि प्रत्येक भागात किल्ला बांधला. त्यांपैकी दहा किल्ले : पुरळूर (राजेशाही किल्ला), कल्लतूर, अमूर, पुळियूर, चेंबूर, उत्त्रिकाडु, कळियम, वेङ्गुना, इचत्तुकोट्टै आणि पडुवूर.
ते राज्य करत असताना जहाजांद्वारे व्यापार सुरू झाला. चावेरीपुंपटनम येथील व्यापाऱ्यांनी संपर्क साधल्याने कुरुंबरांनी : पट्टी पुलम, सलकुपम, सलपाकम, मेयूर, कडलूर, आलमपरी, मरचानम ही व्यापारी ठाणी बांधली; आणि अशा प्रकारे जहाजांनी व्यापारी देवाणघेवाण चालू झाली. (संदर्भ : टेलर, १८३८ : एक्झामिनेशन अँड ऍनालिसिस ऑफ द मॅकेंझी मॅन्युस्क्रिप्ट्स, ८१).
हा विभाग पुढे अधिक तपशील देतो. यात तोण्डमंडलमचा व्यापक संदर्भ पुढीलप्रमाणे आहे :
हा मजकूर ‘महाप्रलयानंतर’ म्हणजे ‘आरंभीपासून’ तोण्डमंडलमचा इतिहास सांगतो. म/तोण्डइमंडलम/तोण्डै नडु हा प्रदेश आंध्रच्या दक्षिण भागात आणि तमिळनाडूच्या उत्तरेकडील टोकावर आहे; त्याच्या सीमारेषा मात्र पेन्ना व पोनैयार यांच्या खोऱ्यांदरम्यान अस्पष्ट आहेत. सथ्यानथयेर यांनी त्याला पल्लव साम्राज्याचे हृदय म्हटले आहे. (संदर्भ : सथ्यानथयेर, १९४४ : स्टडीज इन द एन्शंट हिस्टरी ऑफ तोण्डमंडलम, ४२)
येथे ममल्लपुरम हे समृद्ध पल्लव-बंदर होते, जे आज खडकात कोरलेल्या शिल्पकलेमुळे प्रसिद्ध आहे.
‘तोण्डै’ = वेल, आणि ‘पल्लव’ चा अर्थही जवळपास तसाच आहे.
प्रस्तावना दख्खनमध्ये मानववस्ती कशी निर्माण झाली या आपल्या गृहीतकाला बळ मिळते. जंगली मानव, नग्न वन्यजन, ज्यांनी रानटी प्राणी नष्ट केले आणि वस्ती बसवली, हे बहुधा वेदार असावेत-मजकूर त्याबद्दल संकेत देतो. नंतर हे वेदार कुरुंबारांनी विस्थापित केले असावेत. कॉक्स यांच्या मते कुरुंबार तमिळ मुळाचे नव्हते, तर कन्नड मुळाचे होते, आणि त्यांची भाषा जुनी कॅनरेस’ सारखी होती. (संदर्भ : कॉक्स, १८९५ : मद्रास क्ट मॅन्युअल्स, नॉर्थ आर्कट, वॉल. १, २२१)
मग वेदार = तामीळ पूर्वज आणि कुरुंबार = वडुकरांचे पूर्वज, जे संपूर्ण बृहत्कोकणाचा मूलभूत पितृवंश तयार करतात, असे मानता येईल का?
पल्लवांनी पूर्व किनाऱ्यावर चोल प्रदेशात बस्तान बसवले आणि इ.स. ३५० मध्ये कांची/कॉजीवरम् व्यापले. रॉलिन्सन म्हणतात की पल्लव घुसखोर होते आणि मूल तमिळ राज्यांचा भाग नव्हते. (संदर्भ : रॉलिन्सन, १९३७ : इंडिया - अ शॉर्ट कल्चरल हिस्टरी, १९४).
मूळ तमिळ राज्ये : चेरा, आय, पांड्य, चोळ - म्हणजे तामिळाकम.
कुरुंबार अधिक संगठीत, अधिक सभ्य, आणि नेतृत्व ही संकल्पना असलेले दिसतात. त्यांचे पहिले प्रमुख बहुधा कमान्डा कुरुंब प्रभू.
‘कमान्डा’ हा शब्द उलगडणे कठीण. कुरुंबा म्हणजे त्यांचा कुरुंबार वंश किंवा समुदाय. शक्यतो शब्द कुरुंब ‘प्रभू’ असा एकत्र अर्थ घेतला पाहिजे - परंतु ही व्याख्या थोडी कालबाह्य वाटते.
‘प्रभू’ हा संस्कृत व्युत्पत्तीचा शब्द; पहिल्या सहस्रकाच्या आरंभी तो दक्षिण टोकापर्यंत पोहोचला नसावा. पण कोकणातील ब्राह्मण समाजात तो आडनाव म्हणून सर्वमान्य आहे-बहुधा गावातील स्थानाशी संबंधित. आणि विशेष म्हणजे इंडोनेशियातील (बाली, जावा, सुंदा) राजपदांमध्येही प्रभू हा भाग होता.
हे पल्लवांच्या आग्नेय आशियातील विस्ताराशी निश्चितपणे जोडलेले असावे. त्यामुळे शब्द कुरुंबार व्युत्पत्तीचा असावा.
कुरुंबार संस्कृती आणि भाषेचे आरंभिक स्वरूप समजण्यासाठी आपल्याला पल्लवांचा दक्षिण-पूर्व आशियातील विस्तार अभ्यासावा लागेल.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.