आपल्या भारतीय चलनावर गांधीजींचा फोटो वापरला जातो. हा फोटो का वापरला जातो? कधीपासून वापरला जातो आणि याचा इतिहास काय आहे हे जाणून घेऊ. रिझर्व्ह बँकेने 1969 मध्ये पहिल्या 100 रुपयांच्या नोटा गांधीजींच्या (Mahatma Gandhi) फोटोसह स्मारक नोट म्हणून आणल्या. हे वर्ष त्यांचे जन्मशताब्दी वर्ष होते आणि सेवाग्राम आश्रमही नोटांवर त्यांच्या फोटोच्या मागे होता. गांधीजींचे पोर्ट्रेट फोटो असलेल्या चलनी नोटा प्रथम 1987 मध्ये सादर करण्यात आल्या. ऑक्टोबर 1987 मध्ये गांधीजींच्या हसऱ्या चेहऱ्याच्या फोटोसह 500 रुपयांची नोट प्रथम आणली गेली. यानंतर गांधीजींचे हे फोटो इतर चलनी नोटांवरही वापरले जाऊ लागले.
आरबीआयने (Reserve Bank of India) 1996 मध्ये अतिरिक्त वैशिष्ट्यांसह महात्मा गांधी सीरीजच्या नवीन नोटा सादर केल्या. या वैशिष्ट्यांमध्ये बदललेले वॉटरमार्क, खिडकी असलेला सुरक्षा धागा, सुप्त प्रतिमा आणि दृश्य अपंग लोकांसाठी इंटॅग्लिओ वैशिष्ट्ये समाविष्ट आहेत. 1996 पूर्वी, 1987 मध्ये, महात्मा गांधींचे फोटो वॉटरमार्क म्हणून वापरले गेले. जे नोटच्या डाव्या बाजूला दिसत होते. त्यानंतर पुढे प्रत्येक चिठ्ठीत गांधींचे फोटो छापले जात आहे.
महात्मा गांधींच्या फोटोसह 1996 पासून चलनात आलेल्या नवीन नोटांमध्ये 5, 10, 20, 100, 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटांचा समावेश होता. या दरम्यान, अशोक स्तंभाऐवजी, राष्ट्रपिता महात्मा गांधींचा फोटो आणि अशोक स्तंभाचा फोटो नोटच्या खालच्या डाव्या बाजूला छापण्यात आला. आज आपण चिठ्ठीवर जे बापूंचे चित्र पाहतो ते 1946 मध्ये व्हाईसरायच्या घरात. तेथे काढलेले गांधीजींचे फोटो भारतीय नोटांवर पोर्ट्रेट म्हणून कोरलेले होते. मात्र, कोणत्या छायाचित्रकाराने हे चित्र काढले याबाबत कोणतीही माहिती उपलब्ध नाही.
गांधीजींच्या फोटोच्या आधी वेगवेगळ्या संप्रदायाच्या नोटांवर वेगवेगळ्या रचना आणि प्रतिमा होत्या. 1949 मध्ये तत्कालीन सरकारने अशोक स्तंभासह एक रुपयाची नवीन नोट आणली. 1953 पासून नोटांवर हिंदीचा उल्लेख होऊ लागला. 1954 मध्ये 1000, 5000 आणि 10000 च्या उच्च मूल्याच्या नोटा पुन्हा सुरू करण्यात आल्या. 1000 रुपयांच्या नोटात तंजोर मंदिराची रचना होती, 5000 रुपयांच्या नोटात गेटवे ऑफ इंडिया आणि 10,000 रुपयांच्या नोटमध्ये लायन कॅपिटल, अशोक स्तंभ होता. मात्र, या नोटा 1978 मध्ये बंद करण्यात आल्या. 1980 मध्ये नोटांचे नवीन संच सादर करण्यात आले.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
