भारत हा सण-उत्सवांचा देश आहे, आणि प्रत्येक सणामागे एक खोल धार्मिक व सांस्कृतिक अर्थ दडलेला आहे. त्यापैकीच एक प्राचीन व लोकाभिमुख सण म्हणजे छठ पूजा. सूर्यदेव आणि छठी माई (उषा देवी) यांना समर्पित हा उपवास आणि आराधनेचा पर्व आजही उत्तर भारतात भक्तिभावाने साजरा केला जातो. बिहार, झारखंड, पूर्व उत्तर प्रदेश, तसेच आता महाराष्ट्र आणि गोवा सारख्या राज्यांमध्येही या सणाचा उत्साह वाढताना दिसतो.
छठ पूजेची कथा केवळ धार्मिक विधींमध्येच मर्यादित नाही, तर ती मर्यादा पुरुषोत्तम श्रीराम, माता सीता आणि पांडवांशी जोडलेली आहे. त्यांच्या जीवनातून प्रेरणा घेऊन आजही लाखो भक्त हा सण श्रद्धेने साजरा करतात.
असं सांगितलं जातं की, अयोध्येत चौदा वर्षांच्या वनवासानंतर श्रीराम, सीता आणि लक्ष्मण परत आले. त्या वेळी रामराज्याच्या सुरुवातीस माता सीतेने सूर्यदेवाची पूजा केली. कार्तिक शुक्ल पक्षाच्या षष्ठी तिथीला तिने उपवास करून, नदीकिनारी उभं राहून अस्त आणि उदयमान सूर्याला अर्घ्य अर्पण केलं.
हीच परंपरा आजच्या छठ पूजेच्या स्वरूपात रूढ झाली. सीतेने केलेल्या या उपासनेचा उद्देश होता कुटुंबाच्या सुख-समृद्धीसाठी आणि जनकल्याणासाठी प्रार्थना. तिच्या निष्ठेने आणि तपश्चर्येने हा सण स्त्रीशक्ती, संयम आणि मातृत्वाचं प्रतीक बनला.
महाभारतातील काळातही या पूजेचा उल्लेख आढळतो. हास्तिनापूरातून वनवास संपवून परतल्यानंतर कुंती आणि द्रौपदीने सूर्यदेवाची उपासना केली, अशी आख्यायिका आहे. कुंतीला स्वतःला सूर्यदेवापासूनच कर्णाची प्राप्ती झाली होती, त्यामुळे सूर्यदेवावर तिची विशेष श्रद्धा होती.
या पूजेने पांडवांना यश, आरोग्य आणि राज्यपुनर्प्राप्तीचे आशीर्वाद मिळाल्याचं सांगितलं जातं.
यातून हा सण केवळ धार्मिक न राहता, संघर्षातून श्रद्धेच्या बळावर यश मिळवण्याचा संदेश देतो.
छठ पूजेच्या विधीमध्ये शुद्धता, संयम आणि आत्मिक शक्तीचं महत्त्व सर्वात जास्त आहे. चार दिवस चालणारा हा सण नहाय-खाय, खरना, संध्या अर्घ्य आणि उषा अर्घ्य अशा टप्प्यांत साजरा होतो. महिलाच नव्हे तर पुरुष, लहानांपासून वृद्धांपर्यंत सर्वजण यात सहभागी होतात.
नदी, तलाव किंवा समुद्रकिनाऱ्यावर उभं राहून सूर्यदेवाला अर्घ्य देणं म्हणजे प्रकृतीशी जोडलेला अध्यात्मिक संवाद आहे. सूर्य हा ऊर्जेचा स्रोत आहे, आणि त्याची उपासना म्हणजे जीवनाचा सन्मान करण्याची परंपरा.
आजच्या आधुनिक आणि व्यस्त जीवनशैलीतही छठ पूजेचा प्रभाव कमी झालेला नाही. उलट, शहरांपासून परदेशात राहणारे भारतीयही हा सण साजरा करून आपल्या मूळ संस्कृतीशी नाळ जोडून ठेवतात.
राम, सीता आणि पांडवांच्या कथा आपल्याला शिकवतात की श्रद्धा, संयम आणि कुटुंबासाठी केलेला त्याग हेच खरी पूजा आहे. छठ पूजेद्वारे आपण निसर्ग, सूर्य, आणि मातृशक्तीप्रती कृतज्ञता व्यक्त करतो.
छठ पूजा ही केवळ धार्मिक घटना नसून भारतीय संस्कृतीतील कृतज्ञतेचा आणि नैतिकतेचा सजीव प्रतीक आहे. राम-सीता आणि पांडवांचा प्रेरक वारसा या सणाद्वारे आजही जिवंत आहे, आणि तोच वारसा पुढच्या पिढ्यांना आस्था, आदर आणि आत्मिक शक्तीचं दान देतो.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.