देशातील पहिला स्वदेशी उपग्रह 'आर्यभट्ट'च्या (Aryabhata) प्रक्षेपणानंतर जवळपास चार वर्षांनंतर भारताने आपला पहिला प्रायोगिक रिमोट सेन्सिंग उपग्रह भास्कर-1 प्रक्षेपित केला. हा उपग्रह व्होल्गोग्राड या अंतराळ स्थानकावरुन 7 जून 1979 रोजी प्रक्षेपित करण्यात आला. त्याचे वजन 442 किलो होते. तर त्याचे आयुष्य फक्त एक वर्ष होते. हा उपग्रह पृथ्वीच्या कक्षेत स्थापित करणे हे इस्रोसाठी (ISRO) मोठे यश होते. स्वातंत्र्याच्या 75 व्या वर्षी अमृत महोत्सव मालिकेअंतर्गत जाणून घ्या 'भास्कर-1' (Bhaskar-1) ने भारताला अवकाशात आपला ठसा उमटवण्यात कशी मदत केली.
दरम्यान, 1975 मध्ये 'आर्यभट्ट' उपग्रह प्रक्षेपित केल्यानंतर इस्रोला 1979 साली आणखी एक मोठे यश मिळाले. इस्रोने बांधलेला भास्कर-1 हा पहिला प्रायोगिक रिमोट सेन्सिंग उपग्रह 7 जून 1979 रोजी सी-1 इंटरकॉसमॉस व्हेईकलद्वारे तत्कालीन सोव्हिएत युनियनमधील (Soviet Union) व्होल्गोग्राड प्रक्षेपण केंद्रावरुन प्रक्षेपित करण्यात आला. प्रायोगिक रिमोट सेन्सिंग उपग्रह अवकाशात पाठवण्याचा भारताचा (India) हा पहिलाच प्रयत्न होता. या पहिल्याच प्रयत्नात इस्रोला मोठे यश मिळाले. महान भारतीय गणितज्ञ भास्कर यांच्या नावावरुन या उपग्रहाला नाव देण्यात आले होते.
भास्कर-1 चे उद्दिष्ट: भास्कर-१ उपग्रहाचे मुख्य उद्दिष्ट जलविज्ञान (जलविज्ञान), समुद्रविज्ञान (ओशनोग्राफी), वनशास्त्र (वनशास्त्र) आणि टेलीमेट्री यावरील माहिती गोळा करणे हे होते. हा उपग्रह भारताचा पहिला 'लो ऑर्बिट अर्थ ऑब्झर्व्हेशन सॅटेलाइट' होता. लॉन्चच्या वेळी त्याचे वजन 442 किलो होते. उपग्रह टीव्ही कॅमेरा आणि तीन-बँड सॅटेलाइट मायक्रोवेव्ह रेडिओमीटरने सुसज्ज होता. टेलिव्हिजन कॅमेरा सेन्सरचे कार्य जलविज्ञान, वनशास्त्र आणि भूगर्भशास्त्राशी संबंधित डेटा गोळा करणे होते. तर मायक्रोवेव्ह रेडिओमीटर प्रणालीचे कार्य समुद्र, पाण्याची वाफ इत्यादींचा अभ्यास करणे हे होते. यावरुन गोळा केलेला डेटा शास्त्रज्ञांना जमीन-समुद्र-वातावरणातील परस्परसंवाद अधिक उत्तमरीतीने समजून घेण्यासाठी खूप उपयुक्त ठरला. त्यामुळे हवामानाचा अंदाज वर्तवण्यातही खूप मदत झाली.
दरम्यान, 7 जून 1979 रोजी लाँच झाल्यानंतर पंधरवड्यानंतर, भास्कर-1 ची मायक्रोवेव्ह रेडिओमीटर प्रणाली यशस्वीरित्या कार्यान्वित झाली. याने उपखंड आणि शेजारच्या समुद्रावरील तापमानाचे वितरण, वातावरणातील बाष्पीभवनाच्या प्रक्रिया आणि हिंदी महासागराच्या पृष्ठभागावरील पर्जन्यमान आणि आर्द्रता यावर उपयुक्त डेटा पाठवण्यास सुरुवात केली. उपग्रहाची मायक्रोवेव्ह रेडिओमीटर यंत्रणा काम करत होती, पण दुसरा मोठा भाग निकामी झाला. वीज खंडित झाल्याने सॅटेलाइट कॅमेरे जवळपास वर्षभर बंद पडले होते.
तथापि, नंतर त्याचा एक कॅमेरा 16 मे 1980 रोजी कार्य करु लागला आणि त्याने बंगालच्या उपसागरावर ढग निर्मितीची प्रतिमा पाठवली. या उपग्रहाचे मिशन लाइफ एक वर्ष आणि कक्षाचे आयुष्य सुमारे 10 वर्षे होते. याच क्रमाने, दुसरा उपग्रह भास्कर-2 नोव्हेंबर 1981 मध्ये प्रक्षेपित करण्यात आला. भास्कर-1 ने मोठ्या प्रमाणात डेटा पाठवला, ज्याचा उपयोग समुद्रशास्त्रासह विविध संशोधन आणि अभ्यासासाठी केला गेला. भास्कर-1 चे प्रक्षेपण हे असे पहिले पाऊल होते, ज्याने रिमोट सेन्सिंगशी संबंधित भविष्यातील प्रक्षेपणांचा मार्ग मोकळा केला.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
