सिल्वा घर-मालमत्तेपासून सुरुवात झालेली घरे-मालमत्ता (पेपिनो सिल्वा/काजू घोर) ही सर्व खूप मोठे होती, जी थेट बोर्डे पर्यंत पसरलेली होती. (चर्च चौकातील पूर्वीच्या घरांप्रमाणे) कारण त्यांचा विस्तार दक्षिणेतील मॉन्टेच्या टेकडीपासून उत्तरेला नाल्यापर्यंत होता. हा नाला (व्हाळ) टेकडीवरचे पावसाचे पाणी वरच्या आणि खालच्या बोर्डा तलावांमध्ये वाहून न्यायचा.
चौकातील पूर्वीच्या घरांना दक्षिणेकडे उतरणीची जमीन मिळाली होती, तर पूर्वेकडे पहिल्या सिल्वा प्रॉपर्टीपासून (पेपिनो सिल्वा/काजू घोर) सुरू झालेली घरे दक्षिणेकडे मॉन्टेच्या खडतर उतारांना तोंड देत होती. तथापि, या दोन सिल्वा घर-मालमत्तांच्या बाबतीत (पेपिनो सिल्वा /काजू घोर आणि पॅट्रिसियो सिल्वा/कोपला घोर) ही मालमत्ता उत्तरेकडे विस्तारली आणि समाविष्ट केली गेली जी एकेकाळी दामोदर मंदिर आणि त्याचा परिसर होती.
मंदिराचा आणि त्याच्या तलावाचा भाग काजू घोर घराण्याकडे गेला आणि उर्वरित भाग त्या मालमत्तेच्या वाटणीनंतर इतर तीन सिल्वा कुटुंबांना मिळाला. या मांडणीचा विचित्र भाग असा आहे की, मॉन्टे चॅपेलपासून पूर्वीच्या दामोदर मंदिरापर्यंतच्या कोमुनिदाद भाताच्या शेतांचा एक छोटासा भाग वगळून चार सिल्वा घराण्यांचा विस्तार झाला आहे. रात्रीच्या वेळी घोड्यावर बसलेला तरुण मुलगा किंवा महाकाय रूपात भगवान दामोदर याचा संकेत मिळाल्यामुळे गावकरांनी प्रेरित होऊन दामोदर मंदिर बांधून देवतेला ग्रामदेव म्हणून स्वीकारले. या गावकर शेणॉय (आता सिल्वा) गटाने देवतेचा डोंगर (घोड्यांची पैदास करून) तर ताब्यात घेतलाच; पण मॉन्टे येथून त्याचा घोडा मार्ग आणि मदांत-फातोर्डा येथील त्याच्या मंदिराचा परिसरही ताब्यात घेतला!
उर्वरित सात सिल्वा बंधूंपैकी दोघे आबे दे फारिया रोडच्या घरात राहिले. ही होती पापाय सिल्वा शाखा (आता नामशेष झालेली) आणि सिल्वा जी रस्त्याच्या दुसऱ्या बाजूला स्थलांतरित झाली आणि नंतर डबाबंद खाद्य पदार्थांसाठी प्रसिद्ध मॉन्टे दा सिल्वा बनली. मूळ सिल्वा कुटुंबातील काही भाग चर्च चौकात स्थलांतरित झाल्याने किंवा नामशेष झाल्याने त्यांची वडिलोपार्जित घर-मालमत्ता तुकड्या तुकड्यांमधे विकली गेली. त्यातला काही भाग फार्मा कारे कुटुंबाने विकत घेतला. प्रिमिटिओ डी हॉस्पिसिओला लागून असलेले सर्वात उत्तरेकडील दुमजली घर हे पापाय सिल्वा यांचे घर होते. (एक शाखा) पापाय सिल्वा खालचे बोर्डे येथेही राहत होती, (हे कुटुंबही आता नामशेष झाले आहे).
डेल्फिना ही पापाय सिल्वा या शाखेतील शेवटची मुलगी होती, हीने दांडा(दांडो) येथिल प्रसिद्ध पाद्रीमळ कुटुंबातील राफेल लॉरेन्सशी लग्न केले. ख्रिश्चन पाद्री अनेकदा लग्नाच्या वेळी वधू-वर जोडप्यांना लग्नातील अदृश्य ‘तिसरा भागीदार’ - देव किंवा येशू - यांच्याबद्दल उपदेश करतात. राफेल आणि डेलफिनाच्या बाबतीत तिसरा अदृश्य भागीदार राफेलचा लाकूड व्यवसायातील प्रतिस्पर्धी मडगावचा मुस्लीम होता. हा अनिष्ट त्रिकोण राफेलच्या दुर्दैवी मृत्यूने संपला. नि:संतान असलेल्या डेल्फिना पापाय यांनी एकेकाळी पसरलेल्या लॉरेन्स कुटुंबाच्या मालकीच्या दांडोचा शेवटचा भाग विकला, जिथे आता बेलाविस्टा अपार्टमेंट (टुरिस्ट हॉस्टेल आणि साळगावकर चेंबरच्या शेजारी, लुईस डी मिरांडा रोड) आहे.
आबे द फारिया येथील पापाय सिल्वा घर फिलिप नेरी कुलासो यांनी ताब्यात घेतले आणि नंतर कॉन्स्टन्सिओ क्रूझने बोर्डाकडून विकत घेतले. १९८०च्या दशकात या सभागृहातून अलायन्स फ्रँकेजचे कामकाज सुरू होते. क्रूझ कुटुंबाने हे घर नंतर विकले आणि त्यानंतर आता त्याचे आधुनिक बंगल्यांमध्ये रूपांतर करण्यात आले आहे. (आबे द फारिया रोडवरील गोमंत विद्या निकेतनजवळील अलियाडोस हॉटेलची इमारतही, क्रूझ कुटुंबाकडे होती जी तीन दशकांपूर्वी विकली गेली.)
रस्त्याच्या विरुद्ध बाजूला स्थलांतरित होऊन मोंटे दा सिल्वा बनलेल्या सिल्व्हा पैकी एका मुलीने मिरांडाशी लग्न केले आणि मोंटे दा सिल्वा मिरांडा आडनाव निर्माण केले. विसाव्या शतकात डॉन जुआन या घराण्यातील वंशज डॉन जुआन याला डिचोली तालुक्याचे प्रशासक असताना एक मुलगा झाला, ज्याचे नाव मॉन्टे क्रूझ ठेवण्यात आले. प्रशासक डिचोलीमध्ये व्यस्त असताना त्यांची पत्नी मडगावात तैनात पोर्तुगीज अधिकाऱ्यांमध्ये व्यस्त होती. सावध प्रशासक एका आठवड्याच्या शेवटी लवकर घरी परतला आणि ती घरी न सापडल्याने पत्नीच्या शोधात गेला. कोलवाच्या वाळूवर एका पाखल्यासोबत (पोर्तुगीज अधिकारी) त्याने तिला पकडले आणि हातात सर्व्हिस रिव्हॉल्व्हर घेऊन एकेकाळी शांत असलेल्या समुद्रकिनाऱ्यावरील खडतर वाळूच्या ढिगाऱ्यातून जीव मुठीत धरून दोघांचा पाठलाग केला.
एक अस्पष्ट विक्षिप्तता म्हणजे या गांवकर कुटुंबाची जोनोस सदस्यत्वाची पद्धत. सहसा सोरेस, सिल्वा, घोडे यांसारखी रक्ताशी निगडित कुटुंबे एकाच वांगोरची (म्हणजे ज्याच्या सदस्यांमध्ये एकाच कुटुंबाचा (आडनाव) समावेश असतो)असत. या परिस्थितीत गोव्यापासून काही शतके दूर असलेले घोडेच वेगळ्या वंगोरचे (कुटुंबाचे) असावेत हे समजण्यासारखे होते. परंतु सोरेस-वेल्हो हे विशिष्ट २० व्या वांगोरचे, घोडे हे २१ व्या वांगोरचे होते आणि सिल्वा अनेक वांगोरमध्ये पसरलेले होते. चर्चच्या चौकात पुनर्वसित झालेल्या पाच सिल्वा बंधूंचे वंशज १० व्या वांगोरमध्ये होते (पिंटो, नोरोन्हा, मोरेरा, रोचा, मूळ अल्वरीस, पाशेको, गोम्स, क्लेमेंटे आणि साओ लाझारो), उरलेल्या सिल्व्हामध्ये १३ वे वांगोर (नंतर निष्क्रिय) आणि नंतर १५ वे वांगोर (नंतर निष्क्रिय) होते.
सध्याचे घर क्रमांक १५ लुसियानो प्रोस्पेरो दा सिल्वा यांचे होते, जे १८ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आबे दे फारिया रोडवरील वडिलोपार्जित घरांमधून चर्च चौकात स्थलांतरित झालेल्या पाच सिल्वा बंधूंपैकी एक होते. लुसियानो प्रोस्पेरो त्यांच्या समृद्ध नावाप्रमाणे जगला. एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धातही त्यांचे कुटुंब इतके श्रीमंत होते की, उन्हाळ्याच्या महिन्यांत घराच्या विस्तीर्ण मैदानावर ठेवलेल्या दाळीवर (उकडलेले भात वाळवण्यासाठी वापरल्या जाणरी मोठी बांबूची चटई) नोटा वाळवल्या जात असत, कारण पावसाळ्यात दमट होऊन नोटा फुगू नयेत म्हणून!
सांगे रिअल डायस कुटुंबाप्रमाणे १९ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात या कुटुंबाचे नशीब घसरण्यास सुरुवात झाली. लग्न केलेल्या घरातील मुलींनी मात्र जीवनाच्या विविध क्षेत्रांत उल्लेखनीय अशी संतती जन्माला घातली (अलीकडच्या काळात सिल्वा मुलीचा वंशज बँक ऑफ बडोदाच्या डीजीएम पदावरून निवृत्त झाला आणि दुसरी मुरगावच्या हार्बर अधिकाऱ्याची पत्नी होती). घरी परतलेले कुटुंब इतक्या वाईट काळात गेले की घराचे एकेकाळी असलेले समोरचे मोठे अंगण हळू हळू विकले गेले.
या घराच्या मागच्या अंगणाची वडिलोपार्जित मालकी सिल्वाचे चुलत भाऊ रामचंद्र घोडे यांच्याकडे होती आणि आबे दे फारिया रोडवरील सिल्वा घरांच्या पुनरावृत्तीत मडगावच्या ए विडा वृत्तपत्रासाठी काम करणारे अनंत सिनाई कारो यांच्या मालकीचे होते. अखेरीस विसाव्या शतकाच्या पहिल्या तिमाहीत हे घर विकले गेले आणि हे कुटुंब एकेकाळी ज्यात नोकर राहत होते त्या एका आऊटहाऊसमध्ये राहायला गेले. हे घर गजानन सुखटणकर या सुप्रसिद्ध कोमुनिदाद एस्क्रिव्हाओ यांनी विकत घेतले होते. त्यांच्या काळात, त्यांच्या मुलांनी बहुमजली इमारत उभी केली जी एकेकाळी सिल्वा हवेली जिथे होती तिथेच आता उभी आहे.
दैनिक गोमंतकचे सदस्य व्हा
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
