चित्रपटाच्या उज्ज्वल भविष्याविषयी...

यंदाच्या इफ्फीत (IFFI) श्रेष्ठ अमेरिकन चित्रपट दिग्दर्शक मार्टिन स्कोर्सेसीला (Martin scorsese) सत्यजीत रे जीवन गौरव’ पुरस्काराने गौरवण्यात आले. मार्टिन स्कोर्सेसीने चित्रपट (Film) निर्मितीसंबंधाने आपल्या मुलीला एक पत्र लिहिले आहे. स्वतंत्र चित्रपटनिर्मात्याना हे पत्र फार उद्बोधक वाटेल. ‘चित्रपटाच्या उज्ज्वल भविष्याविषयी’ असेच शब्द स्कोर्सेसी वापरतो. प्रिय फ्रान्सिस्का, मी हे पत्र तुला भविष्याबद्दल लिहित आहे. मी ‘माझ्या जगाच्या’ दृष्टिकोनातून हे भविष्य पाहत आहे. त्या जगाच्या केंद्रस्थानी असलेल्या सिनेमाच्या लेन्समधून...मी निराश नाही आणि मी हे शब्द पराभवाच्या भावनेने लिहीत नाहीये. उलट मला भविष्य उज्ज्वल वाटतं.

आम्हाला नेहमीच माहीत होते की चित्रपट हा व्यवसाय आहे आणि सिनेमाची कला ही व्यवसायाशी जुळवून घेतल्याने उर्जितावस्थेला आली आहे. 60 आणि 70 च्या दशकात सुरुवात केलेल्या आपल्यापैकी कोणालाही ह्या बाबतीत भ्रम नव्हता. आम्हाला माहीत होते की आम्हाला जे आवडते ते राखण्यासाठी आम्हाला कठोर परिश्रम करावे लागतील. आम्हाला हे देखील माहीत होते की आम्हाला काही कठीण कालावधीतून जावे लागेल. काही वेळा माझ्या असे लक्षात आले आहे की, चित्रपट निर्मिती प्रक्रियेतील प्रत्येक गैरसोयीचा किंवा अडचणीचा घटक कमी करायचा प्रयत्न ‘ते’ करतील , कदाचित काढून टाकायलाही पाहतील. हा घटक कुठला तर, ‘सिनेमा आणि ते बनवणारे लोक’.

वेस अँडरसन, रिचर्ड लिंकलेटर, डेव्हिड फिंचर, अलेक्झांडर पायने, कोएन ब्रदर्स, जेम्स ग्रे आणि पॉल थॉमस अँडरसन हे सर्वजण चित्रपट बनवण्याचे व्यवस्थापन करत आहेत आणि पॉलने केवळ 70 मिमीमध्ये मास्टर बनवलेला नाही तर काही शहरांमध्ये तो तसाच दाखवला. ज्याला सिनेमाची काळजी आहे त्यांनी आभार मानले पाहिजेत. त्या कलाकारांनी देखील मला प्रभावित केले आहे ज्यानी जगभरात, फ्रान्समध्ये, दक्षिण कोरियामध्ये, इंग्लंडमध्ये, जपानमध्ये, आफ्रिकेत चित्रपट निर्माण केलेत. हे फार कठीण होत आहे, परंतु त्यानी चित्रपट पूर्ण केले. पण जेव्हा मी म्हणतो की सिनेमाची कला आणि सिनेमाचा व्यवसाय आता एका वेगळ्या वळणावर आहे तेव्हा मी निराशावादी आहे असे मला वाटत नाही. आज मल्टिप्लेक्स स्क्रीनवर ‘सिनेमा’ म्हणून ओळखले जाणारे हे माध्यम, भविष्यात छोट्या थिएटरमध्ये, ऑनलाइन, आणि मी अंदाज करू शकत नाही अशा मोकळ्या जागेत आणि परिस्थितींमध्ये अधिकाधिक पहाले जाईल.

मग भविष्य इतके उज्ज्वल आहे असे मला का वाटते? कारण कलेच्या इतिहासात पहिल्यांदाच खूप कमी पैशात चित्रपट बनवता येतात हे सिद्ध होत आहे.. जेव्हा मी मोठा होत होतो तेव्हा मी हे ऐकले नव्हते आणि अत्यंत कमी बजेटचे चित्रपट अपवाद होते. आता, उलट आहे. परवडणाऱ्या कॅमेऱ्यांसह तुम्ही सुंदर प्रतिमा मिळवू शकता. तुम्ही आवाज रेकॉर्ड करू शकता. तुम्ही घरच्या घरी एडिट, मिक्स आणि कलर-करेक्ट करू शकता. हे सर्व साक्षात साकार झाले आहे. चित्रपट बनवण्याची यंत्रसामग्री आणि तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे चित्रपटनिर्मितीमध्ये ही क्रांती झाली आहे,पण एक महत्त्वाची गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे: साधने चित्रपट बनवत नाहीत, तुम्ही चित्रपट बनवता. कॅमेरा उचलणे आणि शूटिंग सुरू करणे आणि नंतर तो ‘फायनल कट प्रो’सह एकत्र करणे हे फार सोपे आहे. चित्रपट बनवणे - तुम्हाला जो बनवायचा आहे - तो काहीतरी वेगळा आहे. तिथे कोणतेही शॉर्टकट नाहीत.

तुम्हाला कामासाठी पूर्णपणे समर्पित असले पाहिजे, तुम्हाला स्वतःचे सर्व काही द्यावे लागेल आणि तुम्हाला त्या निर्मितीच्या चैतन्याचे रक्षण करावे लागेल, ज्याने तुम्हाला सर्वात प्रथम चित्रपट बनवण्यास प्रवृत्त केले. आपण आपल्या जीवाभावाने त्याचे रक्षण केले पाहिजे. पूर्वी, चित्रपट बनवणे खूप महाग असल्याने, आम्हाला थकवा आणि तडजोडीपासून स्वत:चे संरक्षण करावे लागे. भविष्यात, तुम्हाला दुसऱ्या कशाच्या तरी विरोधात स्वतःला उभे रहावे लागेल, उदाहरणार्थ, प्रवाहाबरोबर जाण्याचा मोह. तुमच्या चित्रपटाला वाहून जाऊ द्या आणि दूर तरंगू द्या. हा फक्त सिनेमाचा विषय नाही. कोणत्याही गोष्टीसाठी कोणतेही शॉर्टकट नाहीत. मी असे म्हणत नाही की सर्वकाही कठीण असावे. मी म्हणतो की तुमचा आवाज, जो तुमचा आवाज आहे तो तुमचा आवाज आहे - तो आतला प्रकाश आहे. ते तूच आहेस. तेच सत्य आहे.