World Blood Donor Day :

धीरज हरमलकर

पणजी, ओ आणि एबी निगेटिव्ह अशा दुर्मीळ रक्तगटांची कमतरता बहुतेकवेळा भासते. रक्ताची गरज रुग्णांप्रमाणे वाढत जाते. सामान्य नियोजित शस्त्रक्रियांसाठी एक किंवा दोन ‘आरबीसी’ आवश्यक असतात तर मोठ्या शस्त्रक्रियांमध्ये सहापेक्षा जास्त ‘आरबीसी’ आवश्यक असतात.

अपघात किंवा रक्त कमी झाल्यास त्यांची संख्या वाढते, अशी माहिती गोवा मेडिकल कॉलेजच्या रक्तपेढीच्या डॉ. निमिषा नाईक यांनी दिली.

डॉ. नाईक यांनी सांगितले की, जीएमसीला महाविद्यालये, औद्योगिक क्षेत्र, सामाजिक क्लब, स्वयंसेवी संस्थांमधून रक्तदाते मिळतात. काही स्वयंसेवी संस्था जसे की रोटरॅक्ट क्लब, रोटरी क्लब, लायन्स क्लब, संरक्षण कर्मचारी आणि इतर अनेक स्वेच्छेने रक्तदान करतात. दर तीन महिन्यांनी पुरुष रक्तदान करू शकतात आणि महिला दर चार महिन्यांनी रक्तदान करू शकतात. एखाद्या व्यक्तीचे हिमोग्लोबिन १२.५ ग्रॅम

प्रति डीएलपेक्षा जास्त असावे. माणसाचे वजन ४५ किलोपेक्षा जास्त असावे. व्यक्ती १८ ते ६५ वयोगटातील असावी. मोठ्या आजारांनी ग्रस्त व्यक्ती रक्तदान करू शकत नाही.

गोमेकॉ रक्तपेढीला सरासरी ४० बदली रक्तदाते आणि सुमारे ४ ते ५ ऐच्छिक रक्तदाते मिळतात. दुर्मीळ रक्तगट असलेल्या ‘बॉम्बे ब्लड ग्रुप’चे रक्तदाते शोधण्यात आम्हाला मोठी समस्या भेडसावत आहे. आमच्याकडे जवळपास २५ बॉम्बे रक्तगट दात्यांनी नोंदणी केली आहे. आपत्कालीन परिस्थितीत आम्ही त्यांना कॉल करतो आणि ते त्यांचे रक्तदान करतात.

- डॉ. निमिषा नाईक, गोवा मेडिकल कॉलेज रक्तपेढी

गोमेकॉ रक्तपेढीच्या यशाचे काही टप्पे

वर्ष २०२३ साठी रक्त युनिटचे वार्षिक संकलन २०,५८२ नग उपलब्ध आहेत.

एचआयव्ही, हिपॅटायटीस बी, हिपॅटायटीस सी आणि सिफिलीससाठी रक्त युनिट्सचे ऑटोमेशन स्क्रीनिंग, ॲबॉट आर्किटेक्ट इम्युनोसे मशीनद्वारे केमिल्युमिनेसेन्स पद्धतीद्वारे.

ऑटोमॅटिक ब्लड सेल कलेक्शन मॉनिटर (बीसीएम), क्रायोफ्यूज, स्नॅप फ्रीझर, डीप फ्रीझर यांसारख्या नवीन उपकरणांच्या खरेदीसह रक्तपेढीची सुधारणा करण्यात आली आहे.

रक्त घटकांमध्ये (पॅक केलेले लाल पेशी, प्लाझ्मा आणि प्लेटलेट रिच प्लाझ्मा) गोळा केलेल्या रक्त युनिट्सचे १०० टक्के पृथक्करण.

सरप्लस प्लाझ्मा फ्रॅक्शनेटर्स (इंटास फार्मा)च्या देवाणघेवाणीसाठी एमओयू ज्याच्या बदल्यात जीएमसीला अल्ब्युमिन, इम्युनोग्लोब्युलिन आणि कोग्युलेशन फॅक्टर कॉन्सन्ट्रेट जसे की फॅक्टर ८ आणि फॅक्टर ९ समतुल्य मूल्याची तयार प्लाझ्मा उत्पादने मिळत आहेत. यामुळे संस्थेला आजपर्यंत अल्ब्युमिन आणि इम्युनोग्लोब्युलिनची प्लाझ्मा उत्पादने मिळवून सुमारे ७४ लाख रुपयांची बचत करण्यात मदत झाली.

ऍफेरेसिस लॅब. विशिष्ट रक्त घटक जसे की प्लाझ्मा, प्लेटलेट इ. वेगळे करण्यासाठी सुरू केले.

कोविड महामारीच्या काळात कॉन्व्हॅलेसंट प्लाझ्मा तयार करणे, ज्याचा उपयोग कोविड महामारीच्या पहिल्या लहरी आणि दुसऱ्या लाटेदरम्यान कोविडच्या रुग्णांवर उपचार करण्यासाठी केला गेला ज्यामुळे रुग्णांचे मौल्यवान जीव वाचविण्यात मदत झाली.

ऑन्कोलॉजी, हेमॅटोलॉजी, सीव्हीटीएस रुग्ण, डेंग्यू तसेच हॉस्पिटलमधील इतर रुग्णांसाठी ऍफेरेसिस मशीनसह प्लेटलेटफेरेसिसची अंमलबजावणी.

थॅलेसेमिया मुलांसाठी तसेच ऑन्कोलॉजी रुग्णांच्या व्यवस्थापनासाठी वापरल्या जाणाऱ्या ल्युकोरेड्युस्ड लाल पेशींची तयारी.

ब्लड ग्रुपिंग क्रॉसमॅचिंगसाठी सेमी-ऑटोमेटेड जेल आधारित तंत्र सुरू केले, यामुळे क्रॉसमॅचिंगची वेळ कमी झाली.

गोमेकॉमध्ये उपचारात्मक प्लाझ्मा एक्सचेंजची प्रक्रिया सुरू केली.

१२) गुणवत्ता व्यवस्थापन प्रणाली रक्तपेढीचा परिचय. जीएमसी रक्तपेढीने बाह्य गुणवत्ता नियंत्रण कार्यक्रमात १००% गुण मिळवले आहेत.

गोमेकॉत अद्ययावत सुविधांची उभारणील्युकोडेप्लेटेड रक्त उत्पादने तयार करण्यासाठी सध्याच्या पीआरपी पद्धतीपासून टॉप आणि बॉटम क्विंटपल बॅग, डायव्हर्शन पाउच आणि ऑटोमॅटिक प्लाझ्मा एक्स्प्रेसरसह बफी कोट पद्धतीमध्ये घटक तयार करणे आणि बदलण्याचे काम प्रगतीपथावर आहे.

एनएटी चाचणीच्या अंमलबजावणीचा प्रस्ताव योजनेत आहे.

दुर्मीळ रक्तगटांचे विस्तारित फेनोटाइपिंगसह स्क्रीनिंग आणि हेमोलाइटिक कावीळमध्ये ॲन्टीबॉडीजची तपासणी.

गोमेकॉ रक्तपेढीला सरासरी ४० बदली रक्तदाते आणि सुमारे ४ ते ५ ऐच्छिक रक्तदाते मिळतात. दुर्मीळ रक्तगट असलेल्या ‘बॉम्बे ब्लड ग्रुप’चे रक्तदाते शोधण्यात आम्हाला मोठी समस्या भेडसावत आहे. आमच्याकडे जवळपास २५ बॉम्बे रक्तगट दात्यांनी नोंदणी केली आहे. आपत्कालीन परिस्थितीत आम्ही त्यांना कॉल करतो आणि ते त्यांचे रक्तदान करतात.

- डॉ. निमिषा नाईक, गोवा मेडिकल कॉलेज रक्तपेढी