State Symbols of Goa: भारतातील राज्यांचा विचार केला तर क्षेत्रफळानुसार गोवा हे देशातील सर्वात लहान राज्यांपैकी एक आहे. देशाप्रमाणे आणि इतर राज्यांप्रमाणे गोवा राज्याचीही काही प्रतिके आहेत. या प्रतिकांचा थेट संबंध गोव्याच्या पर्यावरणाशी आहे.

त्यामुळे पर्यावरण दिनामित्त गोव्याचे राज्य फूल, राज्य फळ, राज्य प्राणी, राज्य पक्षी, राज्य वृक्ष इत्यादींबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया...

राज्य फळ

काजू हे गोव्याचे राज्य फळ आहे. काजू मूळचा भारतातील नाही. तो ब्राझिलमधून पोर्तुगीजांनी भारतात आणला काजूची झाडे सुमारे 46 फूट उंचीपर्यंत वाढू शकतात. काजू हा गोव्याच्या अर्थकारणाचा महत्वाचा भाग बनला आहे.

काजूला इंग्रजीत Cashew म्हणतात. ते नाव मूळ पोर्तुगीज Caju वरून आले आहे. तर पोर्तुगीज काजू हे नाव दक्षिण अमेरिकन शब्द अकाजू वरून आले आहे. काजू फळ (काजू सफरचंद म्हणून ओळखले जाते) तर त्या खाली असलेल्या आवरणात काजू गर असतो.

काजू सफरचंद अत्यंत तंतुमय आहे आणि त्याला तीव्र गोड वास आहे. काजू सफरचंदाच्या रसापासून उर्राक, फेणी ही पेये बनवली जातात. वास्तविक काजू फळ जर्दाळू, मनुका आणि अगदी आंब्यासारखे आहे.

वाढताना, हा खालील 'ड्रूप' प्रथम वाढतो आणि नंतर काजूचे फुल विस्तारून काजू सफरचंद बनतो. 

राज्य फूल

गोव्याचे राज्य फूल लाल चमेली आहे. त्याचे वैज्ञानिक नाव प्लुमेरिया रुब्रा आहे. लाल चमेली दोन प्रकारची असू शकते, पानझडी (शरद ऋतूत पाने गळून पडतात) आणि सदाहरित (सर्व 12 महिने हिरवी). लाल व्यतिरिक्त, हे फुल पांढऱ्या किंवा पिवळ्या रंगाचे असू शकतात.

लाल चमेली झुडुपे आणि त्याच्या वेलींप्रमाणे वाढते आणि ती उभारली जाऊ शकते. हे Apocynaceae कुटुंबातील आहे. त्याला फ्रँगीपाणी असेही म्हणतात. हा एक लहान उष्णकटिबंधीय वृक्ष आहे आणि त्याला एक उत्कृष्ट सुगंध देखील आहे.

या फुलाचा फुलण्याचा कालावधी दीर्घ असतो.

राज्य प्राणी

गवा हा गोव्याचा राज्य प्राणी आहे, त्याला गौर किंवा इंडियन बायसन असेही म्हटले जाते. त्याचे प्राणीशास्त्रीय नाव बॉस गौरस आहे. हा प्राणी शेड्यूल -1 मधील असुरक्षित श्रेणी अंतर्गत IUCN (इंटरनॅशनल युनियन फॉर कन्झर्वेशन ऑफ नेचर) च्या लाल यादीमध्ये आहे.

या प्राण्यांना वन्यजीव (संरक्षित) अधिनियम, 1872 अंतर्गत देखील संरक्षित आहे.

गौर हे सदाहरित आणि ओलसर पानझडी क्षेत्रांना अधिवास म्हणून पसंत करतात. ते प्रामुख्याने मुदुमलाई, नागरहोल आणि बांदीपूरच्या संकुलात आढळतात. ते तृणभक्षी आहेत आणि ज्या जमिनीत क्षार आणि इतर खनिजे असतात तिथे हे प्राणी भटकत राहतात.

गौर हा समूहाने राहणारा प्राणी आहे. त्यांना 25 ते 35 वर्षांचे आयुष्य लाभते.

राज्य पक्षी

फ्लेम-थ्रोटेड बुलबुल हा गोव्याचा राज्य पक्षी आहे. त्याचे जीवशास्त्रीय नाव Pycnonotus gularis आहे. हा ऑलिव्ह-पिवळ्या आणि चमकदार पिवळ्या रंगाचा पक्षी आहे. त्याची मान लहान असते. त्याचा आकार 17 सेमी ते 20 सेमी दरम्यान असतो.

वन्यजीव (संरक्षण) कायदा, 1972 च्या शेड्यूल - IV मध्ये या पक्ष्याचा उल्लेख आहे.

फ्लेम-थ्रोटेड बुलबुल सामान्यतः दक्षिण द्वीपकल्प भागात आढळतो. गोवा, पूर्व केरळ, पूर्व कर्नाटक, ओरिसा आणि काही प्रमाणात तामिळनाडूच्या उत्तर भागात हा पक्षी आढळून येतो. या पक्षाच्या अधिवासाचे क्षेत्र खडकाळ आणि कोरडे-पानझडी जंगल आहे.

हे पक्षी सदाहरित भागातही आढळतात. फ्लेम-थ्रोटेड बुलबुल शीळ घालतो. तसेच तीक्ष्ण पिकविक असा त्याचा आवाज असतो. हे पक्षी प्रामुख्याने कीटक आणि फळे खातात. हे मधदेखील गोळा करतात. याला घरटे बनविण्यासाठी 6 ते 10 दिवस लागतात.

राज्य वृक्ष

माडत हा गोव्याचा राज्य वृक्ष आहे. याला क्रोकोडाइल बार्क ट्री असेही म्हणतात. त्याचे शास्त्रीय नाव Terminalia Elliptica आहे. या झाडामध्ये शुष्क हंगामासाठी पाणी साठवून ठेवण्याची गुणवत्ता आहे. या झाडाची साल आग प्रतिरोधक असते. 75 वर्षांपासून हा गोव्याचा राज्य वृक्ष आहे.