Bangladesh: बांगलादेशात आर्थिक संकट वाढत आहे. अलीकडेच त्यांनी जागतिक बँक आणि आशियाई विकास बँकेकडे दोन अब्ज डॉलर्सची मागणी केली आहे. या दोन्ही बॅंकाकडे प्रत्येकी एक अब्ज डॉलर्सचे कर्ज मागितले आहे. बांगलादेशने आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) कडून 4.5 अब्ज डॉलर्सचे कर्जही मागितल्याचेही अहवालातून समोर आले आहे. बांगलादेशची अर्थव्यवस्था 416 अब्ज डॉलर्सची आहे.देशाची अर्थव्यवस्था आतापर्यंत वेगाने वाढत होती, परंतु रशिया-युक्रेन युद्धामुळे ही गती थांबली आणि देशावर आर्थिक संकट अधिक गडद झाले.

खरं तर, बांगलादेश हा जगातील सर्वात मोठ्या कापड निर्यातदारांपैकी एक आहे. कापड उद्योगात चीननंतर त्याचा क्रमांक दुसरा लागतो. रशिया-युक्रेन युद्धामुळे जागतिक बाजारपेठेत बांगलादेशची कापड निर्यातीची मागणी मंदावली आहे, त्याचबरोबर देशाला ऊर्जा संकटानेही घेरले आहे. खाद्यपदार्थ आणि इंधनाच्या वाढलेल्या किमतींमुळे जनता हैराण झाली आहे. अशा स्थितीत बांगलादेशमध्ये श्रीलंकेसारखी परिस्थिती निर्माण होताना दिसत आहे. त्याच वेळी, लहान विकसनशील देशांची संकटे चीनला आपल्या महत्त्वाकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी प्रवृत्त करत आहेत. त्यामुळे चीनने बांगलादेशलाही कर्जाच्या जाळ्यात अडकवले तर नवल वाटणार नाही. श्रीलंकेच्या ऐतिहासिक आर्थिक संकट आणि गोंधळामागेही चीनचा हात असल्याचे बोलले जात आहे. अशा परिस्थितीत चीन बांगलादेशच्या विनाशाची स्क्रिप्ट लिहित आहे का, असा प्रश्न उपस्थित झाला आहे.

बांगलादेशातील ऊर्जा संकटामुळे दुहेरी हाहाकार

चीनच्या हस्तक्षेपामुळे बांगलादेशातही इंधनाचे दर गगनाला भिडले आहेत. दुपारी 12 वाजल्यापासून लागू झालेल्या नवीन किमतींनुसार, बांगलादेशमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतीत 51 टक्क्यांहून अधिक वाढ नोंदवण्यात आली आहे. बांगलादेशात एक लिटर ऑक्टेनची किंमत आता 135 रुपये झाली आहे, जी पूर्वी 89 रुपये होती, तर एक लिटर पेट्रोलची किंमत 130 रुपयांवर गेली आहे. त्यात 44 टक्‍क्‍यांनी वाढ झाली. कमी किमतीत इंधन विकल्यामुळे बांगलादेश पेट्रोलियम कॉर्पोरेशनला फेब्रुवारी ते जुलै दरम्यान 8,014.51 टक्‍क्‍यांचे नुकसान झाले आहे.

चीन काही प्रकल्पांच्या निमित्ताने बांगलादेशात आपला हस्तक्षेप वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहे. त्याचबरोबर बांगलादेश चीनकडून शस्त्रास्त्रे खरेदी करतो. बांगलादेशचे महत्त्वाचे बंदर मानल्या जाणाऱ्या चितगाववरही चीनच्या नजरा आहेत. चीनच्या राज्य कंपन्यांनी चितगावला स्मार्ट सिटीमध्ये रूपांतरित करण्याचा प्रस्ताव दिला असून त्याअंतर्गत तेथे मेट्रो रेल्वे सुरू करण्याचाही प्रस्ताव देण्यात आला आहे. त्याबदल्यात चिनी कंपन्यांनी स्मार्ट सिटी भूखंडांच्या विक्रीतील नफ्यात वाटा मागितला आहे.

आता बांगलादेशी तज्ज्ञ चिनी कंपन्यांच्या हेतूवर प्रश्न उपस्थित करत आहेत. या प्रकल्पातून पर्यावरणाची हानी होण्याची शक्यताही ते व्यक्त करत आहेत, मात्र चीनचे तंत्रज्ञान पर्यावरणपूरक असल्याचा दावा केला जात आहे. चितगाव हे एक क्षेत्र आहे जिथून बांगलादेश पाश्चात्य देशांकडून आयात-निर्यात करतो. चीन पाश्चिमात्य देशांसोबत बनलेला नाही आणि आता चितगावला स्मार्ट सिटी बनवण्याच्या नावाखाली पाश्चिमात्य देशांसोबत बंदरातून होणाऱ्या आयात-निर्यातीवर नियंत्रण ठेवू इच्छित आहे.