पैशाचे व्यवस्थापन करण्याच्या दिशेने पहिले पाऊल म्हणजे बजेट,"आपल्या खात्यात XXX रक्कम जमा केली जाते" हा संदेश आपण सर्वजण महिन्याच्या अखेरीस वाट पाहत आहोत, नाही का?

पगारदार व्यक्ती त्याच्या दैनंदिन कामकाजासाठी त्याच्या मासिक वेतनावर अवलंबून असतो. आपल्याला दर महिन्याला मिळणाऱ्या पगारावर आपलं आर्थिक गणितं अवलंबून असते. त्यामुळे तुम्ही चतुराईने तुमच्या पैशाची बचत करुन योग्य नियोजन करा. "पैशाने तुमचे आयुष्य चालवू देऊ नका, पैसा तुमचे आयुष्य चांगले चालवण्यास मदत करेल असे जॉन रॅम्पटन यांनी म्हटले आहे.

परंतु हे घडण्यासाठी, आपल्याला रोखेचे व्यवस्थापन शिकण्याची आवश्यकता आहे, पैशाचे व्यवस्थापन कसे करायचे हे तुम्हाला समजल्यास तुम्ही तुमच्या आयुष्यात सफल होऊ शकता. या रोख व्यवस्थापनाचे सुवर्ण नियम काय आहेत, ते अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेऊया.

1) अर्थसंकल्प- तुमच्या पैशाचे व्यवस्थापन करण्याची पहिली पायरी म्हणजे अर्थसंकल्प अर्थात बजेट. तुम्ही तुमच्या सध्याच्या आर्थिक स्थितीचा विचार केला पाहिजे आणि नंतर तुमचे सर्व खर्चाचे व्यवस्थापन वेगवेगळ्या प्रकारे केले पाहिजे उदा. मनोरंजन, शिक्षण आणि इतर. हे आपल्याला आपल्या खर्चाचे पुनर्निर्मिती करण्यास मदत करेल. बजेट अनेकदा रोड मॅप म्हणून काम करते आणि योग्य बजेट व्यवस्थापनासाठी अत्यावश्यक आहे.

2) तुमच्या पैशाचा बजेट तपासा- तुमचे क्रेडिट आणि डेबिट याचा ठोकताळा घेऊन तुम्ही तुमचे उत्पन्न आणि खर्च याचा विचार केला पाहिजे. तसेच उत्पन्न आणि खर्चाचे योग्य ते मोजमापही केले पाहिजे. हे मोजमाप तुम्हाला तुमचे उत्पन्न आणि खर्च यांच्यात संबंध निर्माण करण्यास मदत करेल जे मालमत्तेच्या गरजेवर भर देते आणि दायित्व निश्चित करते.

3) महत्वाकांक्षी पण वास्तववादी ध्येय ठरवा- तुमच्या बजेटचे नियोजन करताना तुम्ही सर्वात महत्त्वाची गोष्ट केली पाहिजे ती म्हणजे ध्येय निश्चित करणे. ध्येय निश्चित करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे तुमचे ध्येय निश्चित करून त्यानुसार पुढे जात राहा . सतत ध्येय ठेवा जे सतत कामगिरीची मागणी करतात. आपली होणारी प्रगती वेळोवेळी जाणून घेत राहा. आपण ध्येय निश्चित करण्यापूर्वी खालील बाबींचा विचार करावा.

• वय

• आरोग्य

• उत्पन्न

• अल्पकालीन जबाबदाऱ्या

• दीर्घकालीन जबाबदाऱ्या

• इतर कोणतीही आर्थिक वचनबद्धता

आता ही ध्येये ठरवताना, एक गोष्ट तुम्हाला खात्री करून घ्यावी लागेल की तुम्ही वरील घटकांचा विचार करून वास्तववादी ध्येये निश्चित करा. म्हटल्याप्रमाणे, एकदा आपण ध्येयांच्या यादीसाठी वचनबद्ध केले की, आपल्या पैशाच्या सवयी बदलण्यासाठी तुम्हाला अधिक प्रेरणा मिळेल.

4) तुमचे अधिशेष व्यवस्थापित करा- तुमच्याकडे असणाऱ्या रोख पैशाचे व्यवस्थापन म्हणजे तुमची पुढील पगार जमा होण्याआधीच तुमच्याकडे अतिरिक्त पैसे शिल्लक किती आहे याचा नेमका ठोकताळा. आपण पैशाचं केवळ व्यवस्थापन करु चालणार नाही तर त्यासंबंधीचा आवश्यक अधिशेष कुठेतरी गुंतवता याची खात्री करणे.

5) वेतन दिवसाच्या आसपास आपल्या मासिक खर्चाची रचना करा- आपण आपले वेतन मिळाल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी भाडे, मोलकरीण, मासिक किराणा यासारख्या निश्चित केलेल्या खर्चाची रचना करावी. हे आपल्याला पैशासह नियोजन करण्यास मदत करेल जे एकतर बचत, गुंतवणूक किंवा मोठे खर्च केले जाऊ शकते.

6) तुमच्या खर्चाचा मागोवा घ्या- तुम्ही कमवलेला पैसे बचत करायला शिका. यासाठी तुम्हाला तुमच्या खर्चाचा मागोवा ठेवणे आवश्यक आहे. कधीकधी आपत्कालीन स्थितीत ही बचत केलेली रक्कम तुमच्यासाठी मोठी असते, तीच तुम्हाला त्यावेल्ली उपयोगी पडेल.

नेहमी आपल्या खर्चाचे वर्गीकरण करा आणि खर्च नियंत्रित करणे कुठे कठीण आहे याचे विश्लेषण करा. आपण आपल्या फोनवर कोणताही अनुप्रयोग स्थापित करून खर्चाचा मागोवा घेऊ शकता.

7) नवीन खर्चासाठी वचनबद्धता- तुमचा पगार तुमच्यासाठी पात्र असला तरीही तुम्ही कोणत्याही नवीन आणि अनावश्यक खर्चासाठी वचनबद्ध होऊ नये. काही लोक प्रत्यक्ष गरज नसताना अनावश्यक कर्ज घेत असल्याचे आढळून आले आहे. तुम्ही तुमच्या पगारामुळे कर्ज मंजुरीला न्याय देता. एक वित्तीय संस्था फक्त तुमचा पगार आणि क्रेडिट अहवाल विचारात घेते. तुम्ही ते देऊ शकता की नाही हे तुमच्या बजेटवर अवलंबून आहे. त्यामुळे गरज नसताना तुम्ही कोणत्याही मासिक खर्चासाठी साइन अप करू नये.

8) क्रेडिट कार्ड वापर मर्यादित करा- जेव्हा तुमच्याकडचे पैसे संपतात तेव्हा तुम्ही सहजपणे क्रेडिट कार्डवर स्विच करतात. पण हे समजून घेणे आवश्यक आहे की आपल्याला खरोखरच क्रेडिट कार्डची आवश्यकता आहे का. अशा गोष्टी खरेदी करण्याच्या गरजेचे मूल्यांकन करा जे पुढील पगाराची वाट पाहू शकतात. जेव्हा आवश्यक असेल तेव्हाच एखाद्याने क्रेडिट कार्डचा वापर करावा. हे आपल्याला अनावश्यक खर्चापासून वाचविण्यात मदत करेल.

9) ही एक प्रक्रिया आहे- आपला बजेट व्यवस्थापित करणे ही एक प्रक्रिया आहे आणि ती हळूहळू ट्रॅकवर येईल. निरोगी आर्थिक सवयी विकसित करा. या सवयी तुम्हाला तुमचा रोख प्रवाह अधिक चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापित करण्यात मदत करतील.

10) तुमच्या पैशांचा जास्तीत जास्त फायदा घ्या- तुमच्या पैशांचा योग्य वापर करण्याचा प्रयत्न करा. खरेदी करताना वापरल्या जाणाऱ्या सवलती, कूपन, विक्री आणि ऑफर यांसारखे पर्याय तुम्ही शोधू शकता. तुमच्या पैशावर जास्तीत जास्त परतावा हे तुमचे ब्रीदवाक्य असले पाहिजे.

11) सल्ला घ्या- जर तुम्ही कोणत्याही कारणामुळे तुमचे बजेट आणि गुंतवणूक व्यवस्थापित करू शकत नसाल तर तुम्ही नेहमी आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्यावा असे सुचवले जाते. एक आर्थिक सल्लागार तुमचे ध्येय समजून घेण्यास आणि चांगल्या आर्थिक योजनेचे धोरण आखण्यास मदत करेल. एखाद्या तज्ञाचा सल्ला घेतल्यास आपले आर्थिक ध्येय सहज साध्य होण्यास मदत होईल.

लक्षात ठेवा, पगारदार व्यक्तीसाठी तुमच्या बजेटचे व्यवस्थापन करणे खूप महत्वाचे आहे. त्यासाठी आपण योग्य आर्थिक सवयी विकसित केल्या पाहिजेत. पहिल्या काही महिन्यांत ध्येय साध्य झाले नसले तरीही ताण घेऊ नका.ही एक सरावाची गोष्ट आहे त्यासाठी बराच वेळ लागतो.

जर तुम्ही अडकलेले असाल आणि गोष्टी शोधण्यात अक्षम असाल तर सल्लागाराचा सल्ला घ्या. उत्तम बजेट व्यवस्थापन केवळ बचत करण्यातच मदत करणार नाही तर चांगल्या निवृत्ती योजनेतही योगदान देईल. रॉबर्ट कियोसाकी म्हटल्याप्रमाणे, "कॅश फ्लो मॅनेजमेंट ही तुमची समस्या असेल तर अधिक कमावल्याने तुमची समस्या सुटणार नाही". अल्पकालीन ध्येये सेट करा, लहान पावले उचला आणि तुमचा पगार सहजपणे व्यवस्थापित करण्यासाठी तुमच्या प्रगतीचे निरीक्षण करा.