महाराष्ट्रात एकनाथ शिंदे नवे मुख्यमंत्री बनले. तर देवेंद्र फडणवीस हे उपमुख्यमंत्रीआहेत. काही वर्षांपूर्वी उपमुख्यमंत्री हा शब्द राजकारणात फारसा परिचित नसला तरी आता तो रूढ झाला आहे. जाणून घ्या उपमुख्यमंत्री काय करतात.
(Find out what is the role of Deputy Chief Minister)
उपमुख्यमंत्री पदाचा राज्यघटनेत कुठेही उल्लेख आहे का, असा प्रश्न वेळोवेळी उपस्थित करण्यात आला आहे. किंवा केवळ राजकीय पक्षांनाच हा शब्द त्यांच्या अर्थासाठी सापडला आहे! तर सत्य हे आहे की घटनेत उपमुख्यमंत्री पदाचा खरोखर उल्लेखच नाही. शपथविधी सोहळ्यातही उपमुख्यमंत्री स्वतंत्रपणे शपथ घेतात, असे होत नाही. या प्रकरणात एक रंजक घटनाही अनेकदा ऐकायला मिळते.
1989 मध्ये तत्कालीन राष्ट्रपती रामास्वामी वेंकटरामन यांनी देवी लाल चौधरी यांना शपथ दिली होती. राष्ट्रपती त्यांना पदाची शपथ देत होते, तर देवीलाल स्वतःला उपपंतप्रधान म्हणवत होते. अखेरीस व्यंकटरमण यांनी हार पत्करून त्यांना व्यत्यय आणणे बंद केले. नंतर हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात गेले. तेथे न्यायालयाने म्हटले की, जरी ते स्वत:ला उपपंतप्रधान मानत असले तरी त्यांचे अधिकार केंद्रीय मंत्र्यासारखेच राहतील कारण हे पद संविधानात नाही. हीच गोष्ट उपमुख्यमंत्री पदालाही लागू होते.
मग ही पोस्ट कोणी तयार केली आणि त्याचा फायदा काय, असा प्रश्न येतो. किंबहुना, एखाद्या राजकीय पक्षात दोन किंवा अधिक महत्त्वाचे नेते असतील किंवा युती झाली, तर त्यांना सर्वांचे समाधान करण्यासाठी वेगवेगळी पदे दिली जातात. म्हणजेच हे पद म्हणजे एक प्रकारे राजकीय गरजा पूर्ण करण्याचे साधन बनले आहे.
जर हे पद घटनेत असते, तर कोणतीही माहिती किंवा फाइल योग्य चॅनेलद्वारे वर गेली असती, म्हणजेच फाइल प्रथम उपमुख्यमंत्र्यांकडे आणि तेथून मुख्यमंत्र्यांपर्यंत पोहोचली असती. पण तसे नाही. उपमुख्यमंत्री त्यांच्याकडे सोपवलेले विभागच पाहू शकतात. या पदांवर नियुक्त व्यक्तीही मुख्यमंत्र्यांच्या अनुपस्थितीत मंत्रिमंडळाचे नेतृत्व करू शकत नाही. तसेच त्याला इतर मंत्र्यांशिवाय कोणताही भत्ता किंवा सुविधा मिळत नाही.
म्हणजे सोप्या भाषेत सांगायचे तर राजकीय समीकरण सांभाळण्यासाठी राज्यात उपमुख्यमंत्री पद निर्माण केले जाते. हेच कारण आहे की उपमुख्यमंत्र्यांकडे मुख्यमंत्र्यांसारखे किंवा त्याहून कमी अधिकार नसतात, परंतु त्याला मंत्रिमंडळातील इतर सदस्यांसारखेच अधिकार असतात आणि ते एका किंवा दिलेल्या विभागांसाठी जबाबदार असतात.
Read Goa news in Marathi and Goa local news on Tourism, Business, Politics, Entertainment, Sports and Goa latest news in Marathi on Dainik Gomantak. Get Goa news live updates on the Dainik Gomantak Mobile app for Android and IOS.
