Hindu Marriages Type: हिंदू विवाहाचे अनेक प्रकार; वाचा एका क्लिकवर

Hindu Marriage Type: सनातन धर्मात विवाह हा महत्त्वाच्या विधींमध्ये गणला जातो. म्हणूनच हिंदू विवाहामध्ये वैदिक मंत्र आणि अनेक परंपरांनी विवाह संपन्न होतो. हिंदू धर्मात लग्नाचे आठ मुख्य प्रकार आहेत. या विवाहांमध्ये ब्रह्मविवाहाला सर्वोत्कृष्ट स्थान देण्यात आले असून सर्वात कमी स्थान पिशाची विवाहाला देण्यात आले आहे. जाणून घेउया हे आठ प्रकार कोणते आहेत.

• ब्रह्मविवाह

पहिल्या विवाहाला ब्रह्मविवाह म्हणतात. हा विवाह सर्वोत्तम मानला जातो. यामध्ये वडील आपल्या मुलीसाठी योग्य वर शोधतात आणि त्याचे लग्न आपल्या मुलीशी लावून देतात. या विवाहात वडील एका विद्वान, सद्गुणी, निरोगी आणि सुस्वभावी वराला आपल्या घरी बोलावतात आणि मुलीला कपडे आणि दागिने घालून तिला दान देतात. या विवाहात वधू-वरांच्या संमतीने अग्नीसमोर सात फेरे घेऊन विवाह सोहळा पार पडतो. आजही हिंदूंमध्ये हा विवाह प्रचलित आहे. मात्र, कालांतराने त्यात आणखी काही गोष्टींची भर पडली आहे.

• देव विवाह

देव विवाह हा दुसरा प्रकार आहे. या विवाहात वडील आपल्या मुलीचे दान यशस्वीपणे विहित यज्ञ करणाऱ्या पुजाऱ्याला करायचे. विशेषत: देवतांसाठी यज्ञ केल्यानंतर हा विवाह संपन्न झाला असे मानले जात असे. म्हणूनच याला देव विवाह असे म्हणतात. या लग्नाला मुलीची पूर्ण संमती होती.

• आर्ष लग्न

या विवाहात जर एखाद्या ऋषींनी लग्नाच्या इच्छेने गाय आणि बैल किंवा त्यांची जोडी मुलीच्या वडिलांना दान केली तर हा विवाह झाला. हे दान मुलीच्या किंमतीच्या रूपात नाही तर गाय आणि बैल दान करताना धार्मिक कारणासाठी केले गेले. कारण हा विवाह ऋषीमुनींशी संबंधित आहे, म्हणूनच याला आर्ष विवाह म्हणतात. मुळात या विवाहाचा उल्लेख सत्ययुगात आहे.

• प्रजापत्य विवाह

विवाहाचा हा चौथा प्रकार आहे. प्रजापत्य विवाह हा ब्रह्मविवाहासारखाच आहे. त्यातच मुलीचे वडील नवविवाहित जोडप्याला आज्ञा करायचे की, तुम्ही दोघांनी मिळून धर्माचरण करून वैवाहिक जीवन जगा. याआधी विशेष पूजाही करण्यात आली. असे मानले जाते की या विवाहातून जन्मलेली मुले (Boys) त्यांच्या पिढ्या पवित्र करतात.

• असुर विवाह

या लग्नात मुलीचे पालक वराकडून पैसे घेऊन लग्न लावायचे. असुर विवाहात मुलीचे मूल्य प्राप्त होते, म्हणूनच याला असुर विवाह म्हणतात. या विवाहाला असुर विवाह असे म्हटले जाण्याचे आणखी एक कारण आहे. असे मानले जाते की विवाहाची ही पद्धत प्राचीन काळी अश्शुर लोकांमध्ये प्रचलित होती. अश्शूर या शब्दावर अश्शूरचा प्रभाव पडला असावा. या लग्नात मुलीच्या इच्छेला किंवा अनिच्छेला महत्त्व नव्हते. जो कोणी त्याच्या अनुपस्थितीत पालकांना पैसे दित असे तिला त्या व्यक्तीशी लग्न करावे लागत असे.

• गंधर्व विवाह

सध्याचा प्रेमविवाह हा गंधर्व विवाहाचा एक प्रकार मानला जाऊ शकतो. या लग्नात मुलगा-मुलगी एकमेकांच्या प्रेमापोटी संबंध बनवत असत. यानंतर कुटुंबीय आणि आई-वडिलांच्या आशीर्वादाने त्यांचे लग्न होत असे. म्हणूनच या लग्नाला गंधर्व हे नाव पडले.

• राक्षस विवाह

या विवाहाला कमी स्थान मिळाले आहे. राक्षसविवाहात बळजबरीने, कपटाने, युद्धात पराभूत झालेल्या मुलींचे अपहरण करून, त्यांच्या इच्छेविरुद्ध त्यांच्याशी विवाह केल्याने राक्षस विवाह होतो.

• पिशाच विवाह

या विवाहाला सर्वात वाईट विवाह म्हणतात. यामध्ये महिलेच्या संमतीशिवाय, फसवणूक करून, बेशुद्धावस्थेत शारीरिक संबंध बनवून तिच्यावर बलात्कार केला जातो. पण दुष्कर्म केल्यानंतर त्या व्यक्तीने मुलीशी सन्मानपूर्वक लग्न केले. म्हणूनच हे लग्न मानले गेले, परंतु सर्वात वाईट श्रेणाचा ही प्रकार आहे.