फाशीच्या शिक्षेबाबत सर्वोच्च न्यायालयाचे विचारमंथन

फाशीच्या शिक्षेच्या प्रक्रियेबाबत सविस्तर मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करणार असल्याचे सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले आहे. फाशीच्या शिक्षेच्या प्रकरणांमध्ये ही मार्गदर्शक तत्त्वे सर्व न्यायालयांमध्ये लागू होतील. यावर न्यायालयाने राष्ट्रीय विधी सेवा प्राधिकरणाला नोटीस बजावली असून अटर्नी जनरल केके वेणुगोपाल यांनाही या मुद्द्यावर आपले मत देण्यास सांगितले आहे. खरेतर, 30 मार्च रोजी फाशीची शिक्षा झालेल्या कैद्यांची काळजी घेत सर्वोच्च न्यायालयाने फाशीच्या शिक्षेच्या प्रक्रियेच्या पुनरावलोकनाची स्वत:हून दखल घेत अटर्नी जनरल केके वेणुगोपाल यांची मदत मागितली होती. (supreme court will make guidelines regarding death penalty)

न्यायमूर्ती यूयू ललित यांच्या अध्यक्षतेखालील खंडपीठाने फाशीच्या शिक्षेची प्रक्रिया तपासण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी त्यांनी अॅटर्नी जनरल केके वेणुगोपाल आणि राष्ट्रीय विधी सेवा प्राधिकरण (NALSA) चे सदस्य सचिव यांना नोटीस बजावली आहे. सर्वोच्च न्यायालयाने एका न्यायाधीशाला जन्मठेपेची शिक्षा आणि फाशीची शिक्षा यापैकी कोणत्या परिस्थितीत निवड करावी लागेल याची सर्वसमावेशक चौकशी करण्याचा निर्णय घेतला होता. यापूर्वी, सर्वोच्च न्यायालयाने फाशीच्या शिक्षेच्या प्रकरणांमध्ये माहितीचे मूल्यांकन करण्याच्या प्रक्रियेवर चिंता व्यक्त केली होती.

या प्रकरणांमध्ये फाशीची शिक्षा दिली जाते

शिक्षेबाबत असे म्हटले आहे की, ती फार कमी वेळा द्यावी. अत्यंत जघन्य गुन्हा घडला असेल तरच फाशीची शिक्षा द्यावी. हे सहसा खून, बलात्कार, देशद्रोह इत्यादी अत्यंत गंभीर प्रकरणांमध्ये दिले जाते.

फाशीच्या शिक्षेच्या बाजूने आणि विरुद्ध काय युक्तिवाद आहेत?

मृत्युदंडाच्या बाजूने असलेल्यांचे म्हणणे आहे की जर एखाद्या व्यक्तीने खून किंवा मोठा गुन्हा केला तर तो दुसऱ्या व्यक्तीचा जनुकाचा अधिकार काढून घेतो. अशा परिस्थितीत गुन्हा करणाऱ्याचा जगण्याचा अधिकारही संपला पाहिजे. काही म्हणतात की फाशीची शिक्षा देखील प्रतिबंधक म्हणून काम करते. एखाद्या गुन्हेगाराला फाशीची शिक्षा झाली, तर भविष्यात त्याला खुनासारखा गुन्हा करण्यापासून सरकार किंवा न्यायालय रोखते. याशिवाय दोषीला फाशीची शिक्षा दिल्यास पीडितांच्या कुटुंबीयांना दिलासा मिळतो, असेही सांगण्यात येत आहे.

त्याचवेळी फाशीच्या विरोधात राहणाऱ्या लोकांचे म्हणणे आहे की, फाशीची शिक्षा मिळूनही देशात बलात्कार आणि खुनाच्या घटना वाढत आहेत. म्हणून, त्यास प्रतिबंधक म्हणून पाहिले जाऊ शकत नाही. त्याचबरोबर एखाद्या गुन्हेगाराला फाशीची शिक्षा दिल्यास त्याचे पुनर्वसन होऊ शकत नाही, असेही म्हटले आहे.