झारखंड, ओडिशा अन् बंगालमध्ये वाहणाऱ्या 'या' नदीत सापडते सोने!

देशात नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा इतका साठा आहे की कधी कधी देशातील जनता थक्क होऊन जाते. फार कमी लोकांना माहित असेल की देशात एक अशी नदी आहे जिच्यावर सोनं वाहून आणल्याचा दावा केला जातो. एवढेच नाही तर ही नदी काठावर सोने (Gold) ठेवते तेव्हा लोक त्याला बाहेर काढतात. अनेक कुटुंबांसाठी ही नदी उदरनिर्वाहाचे साधनही बनली आहे. या नदीबद्दल जाणून घेऊया. (Subarnarekha River)

या नदीचे नाव स्वर्णरेखा आहे आणि ती भारताच्या झारखंड (Jharkhand) राज्यातून वाहते. याशिवाय स्वर्णरेखा नदी ही पश्चिम बंगाल आणि ओडिशाच्या विविध भागात शेकडो वर्षांपासून वाहत आहे. त्याच्या नावामागील कारणही तसेच रंजक आहे. ही नदी पाण्यासोबत सोने घेऊन येते, अशी लोकांची धारणा आहे. म्हणून फार पूर्वीपासून तिला स्वर्णरेखा असे नाव पडले आहे. तिला सोन्याची नदी असेही म्हटले जाते.

स्वर्णरेखा येते बंगालच्या उपसागरात

अनेक अहवालांमध्ये या नदीचे उगम रांचीजवळ सांगितले गेले आहे. स्वर्णरेखा नदी रांचीपासून सुमारे सोळा किलोमीटर अंतरावर असलेल्या नागडीमध्ये असलेल्या रानिचुआनच्या ठिकाणाहून सुमारे 474 किलोमीटरचे अंतर व्यापते. या काळात उगमस्थान सोडल्यानंतर ही नदी इतर कोणत्याही नदीला मिळत नाही, मात्र डझनभर लहान-मोठ्या नद्या स्वर्णरेखामध्ये एकत्र येतात. मग ही नदी थेट बंगालच्या उपसागरात येते.

सोने कसे बाहेर येते

या नदीतून सोने निघते हे खरे, पण स्वर्णरेखामध्ये सोने कोठून येते याचे शास्त्रज्ञांनाही आश्चर्य वाटते. स्थानिक प्रत्यक्षदर्शी आणि तज्ज्ञांच्या दाव्यानुसार नदीच्या प्रवाहाच्या अनेक भागात सोन्याच्या काही खाणी आहेत आणि त्या खाणींमधून स्वर्णरेखा जाते. त्यामुळे घर्षणामुळे सोन्याचे कण त्यात विरघळतात, जे पुढे नदी काठावर टाकतात.

स्वर्णरेखा करते सर्व कुटुंबाचा उदरनिर्वाह

मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, नदीजवळ राहणाऱ्या लोकांचे म्हणणे आहे की ते तिच्या वाळूतून सोन्याचे कण गोळा करतात आणि नदीच्या वाळूतून बाहेर पडणारे सोन्याचे कण गव्हाच्या दाण्याएवढे असतात. जरी ते अगदी कमी प्रमाणात आढळतात, परंतु असे अनेक वेळा घडले आहे की अनेक प्रयत्नांनंतर त्यातही सोन्याचे कण सापडतात.

अधिकृतपणे पुष्टी केली नाही

एवढे सगळे करूनही ही नदी सोने कसे आणि कधी आणते, याबाबत अधिकृत पुष्टी अजूनही झाली नाही. मात्र, स्वर्णरेखा शेकडो कुटुंबांचा उदरनिर्वाह करत असल्याचे सर्व अहवालात लिहिले आहे. झारखंड येथील तामर, सारंडा स्थानिक आदिवासी सकाळी या नदीवर जातात, या भागात राहणारे आदिवासी यात गुंतलेले आहेत.