प्रख्यात भारतीय गायिका लता मंगेशकर (Lata Mangeshkar), यांचा आज 92 वा वाढदिवस (92 Birthday) आहे. लता यांनी एक हजारांहून अधिक हिंदी चित्रपटांसाठी गाणी रेकॉर्ड (Song Recording) केली असून त्यांना छत्तीसहून अधिक प्रादेशिक भारतीय भाषा (Indian and Foreigner languages) आणि परदेशी भाषांमध्ये गाण्याचा मोठा अनुभव आहे. लता मंगेशकर या मंगेशकर भावंडाच्यातील सर्वात मोठी मुलगी असून त्यांची आशा मंगेशकर, हृदयनाथ मंगेशकर, उषा मंगेशकर आणि मीना मंगेशकर ही भावंडे पण याच क्षेत्रात आहेत. या भवंडांना त्यांचे वडील जेष्ट गायक पंडित दीनानाथ मंगेशकर यांच्याकडून संगीताची शिदोरी मिळाली. 1989 मध्ये त्यांना चित्रपटसृष्टीतील भारतातील सर्वोच्च पुरस्कार दादासाहेब फाळके या पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

जेष्ट गायक पंडित दीनानाथ मंगेशकर यांच्या जेष्ट कन्या लता मंगेशकर यांना हिंदी चित्रपटसृष्टीतील सर्वोत्कृष्ट गायिका म्हणून ओळखले जाते. गिनीज बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्डमध्ये त्यांची जगातील सर्वाधिक रेकॉर्ड कलाकार म्हणून नोंद झाली आहे. त्यांच्या बद्दल सांगायचा एक खास अनुभव म्हणजे;

लेखिका आणि चित्रपट निर्मात्या नसरीन मुन्नी कबीर यांच्या त्यांच्या 'इन ऑन व्हॉईस' या पुस्तकाबद्दल बोलताना, लता मंगेशकर यांनी त्यांच्या व्यवसायाच्या सुरुवातीच्या दिवसांपैकी एक किस्सा सांगितला, या मध्ये त्यांची आवड आणि आत्मविश्वास दिसून येतो. बडी माँ चित्रपटातील त्यांच्या गायनाबद्दल बोलताना मंगेशकर म्हणाल्या की, एकदा त्यांना नूरजहाँसमोर गाणे गाण्यास सांगितले होते.

“एक दिवस, मी बडी माँच्या सेटवर होते, मास्टर विनायकने आमची ओळख करून दिली,‘ हे नूरजहांजी आहेत. त्यांना एक गाणे म्हणून दाखव. ’म्हणून मी राग जयजयंती गायले. त्यानंतर त्यांनी मला फिल्मी गाणे गाण्यास सांगितले, म्हणून मी आर.सी. बोराल यांचे 'जीवन है बेकार बिना तुम्हारे' चित्रपट वापस मधील हे गाणे मी गात असताना मला बाबांचे शब्द आठवले; ‘जर तुम्ही तुमच्या गुरूसमोर गात असाल तर, स्वतःला शिष्य समजा.’ म्हणून मी हा विचार मनात ठेवून गायले आणि त्यांना माझा आवाज आवडला. त्यांनी मला सराव करण्यास सांगितले आणि त्यांनी माला विश्वास दाखवला की मी एक दिवस खूप चांगली गायिका होईन, ”लता मंगेशकर यांनी पुस्तकात म्हटल्याप्रमाणे सिद्ध केले आहे."

'स्वतःला मर्यादित ठेऊ नका, फक्त गा'

बर्‍याच लोकांचा असा विश्वास आहे की भारतरत्न लता मंगेशकर यांना आवाजाची नैसर्गिक देणगी आहे आणि कदाचित त्यांच्या आवाजावर त्यांना इतर लोकांइतके काम करावे लागणार नाही. मात्र, ते खरे नाही.एका दिलेल्या मुलाखतीदरम्यान लता मंगेशकर यांनी खुलासा केला होता की, त्या त्यांच्या आवाजावर इतरांप्रमाणेच काम करतात, नियमित रियाज करतात, आवाजाची काळजी घेतात.

"नैसर्गिक देणगी 75 टक्के आहे आणि उर्वरित मेहनत आणि प्रशिक्षण आहे. काही लोक असेही म्हणतात की अवजासाठी खूप काळजी घ्यावी लागते. म्हणजे मिरची खाऊ नका, लोणचे खाऊ नका किंवा दही घेऊ नका. पण मी स्वतःला मर्यादित ठेवत नाही. माझ्याकडे सर्व काही आहे. माझे वडील म्हणायचे, ‘गायक होण्यासाठी तुम्हाला तुमच्या आजूबाजूला मर्यादा घालण्याची गरज नाही, जर तुम्ही गाणे सुरू ठेवले तर तुमचा आवाज ठीक राहील.’ मुळात, याचा अर्थ असा की तुम्ही गाणे चालू ठेवले पाहिजे मी माझे संपूर्ण आयुष्य एवढेच केले आहे, तुम्ही फक्त गा", असे लता मंगेशकर एका मुलाखतीत म्हणल्या.

गीतकार जावेद अख्तर यांचा लता मंगेशकर यांच्यावर प्रभाव

एकदा, गीतकार जावेद अख्तर यांच्या मुलाखतीदरम्यान, लता मंगेशकर म्हणाल्या की, मास्टर गुलाम हैदर यांनी शिकवलेल्या धड्यामुळे त्यांचा आवाज आणि गायन प्रेक्षकांमध्ये भावना जागृत करण्यास सक्षम ठरतो. “मास्टर गुलाम हैदर मला सांगायचे की,‘ लता गाण्याचे बोल समजून घे, त्यासाठी तुला थोडी हिंदी आणि उर्दू माहिती करून घ्यावी लागेल. तुम्ही नवीन गोष्टी करत आहात, तुम्ही जे गात आहात, त्याची कल्पना करा आणि गा.

गाणे गाण्याची कला अखंड आहे

त्यांच्या सुरुवातीच्या धड्यांविषयी पुढे बोलताना लता मंगेशकर म्हणाल्या की, त्यांना 'अनिल दा' ​​अनिल बिस्वास यांनी देखील शिकवले होते की गायनात कुठे अंतर सोडायचे आणि कुठे दम घ्यायचा. “ अनिल दा यांनी मला खूप काही शिकवले. गायन करताना कुठे श्वास घ्यायचा आणि कुठे नाही हे त्याने मला शिकवले.