लता मंगेशकर : पंडित जवाहरलाल नेहरूंचे डोळे ओलावणाऱ्या लता मंगेशकर आज आपल्यात नाहीत, पण त्यांचा आवाज हीच तिची ओळख आहे, जो कायम आपल्या कानात गुंजत राहील. आपल्या गाण्यांनी लोकांच्या हृदयात खास स्थान निर्माण करणाऱ्या लता दीदींचा जन्म मुंबईत झाला. लता मंगेशकर यांचे जन्माने नाव हेमा होते, पण नंतर त्यांच्या वडिलांनी त्यांचे नाव बदलून लता ठेवले. 'भावबंधन' नाटकात एका स्त्री पात्राचे नाव लतिका होते. लतिका या नावावरूनच त्यांना लता हे नाव पडले आणि हेमाचे नाव बदलून लता ठेवण्यात आले.

(Lata Mangeshkar's first song was never released)

1963 मध्ये जेव्हा लतादीदींनी लाल किल्ल्यावर 'ए मेरे वतन के लोगों' हे गाणे गायले तेव्हा लतादीदींच्या गाण्यात इतके सत्य होते की पं. नेहरू त्यांचे डोळे मिचकावण्यापासून रोखू शकले नाहीत. एक भाऊ आणि तीन बहिणींमध्‍ये थोरली लता, लहानपणी अनेकदा तिची आई आणि कामवालीबाईंना लपून गाणी सांगायची. लताला वडिलांची खूप भीती वाटत होती आणि त्यामुळेच लताही गाणी गाते हे त्यांच्या वडिलांना माहीत नव्हते. पण जेव्हा तिच्या वडिलांना याची माहिती मिळाली तेव्हा लतादीदींनी वयाच्या 9व्या वर्षी पहिल्यांदा वडिलांसोबत स्टेजवर गाणं गायलं. 36 भाषांमध्ये 50,00 हून अधिक गाणी गायलेल्या लतादीदींनी वयाच्या अवघ्या 13 व्या वर्षी गायनाची सुरुवात केली. आता एवढी प्रदीर्घ गायनाची कारकीर्द होती, त्यामुळे त्याच्याशी निगडीत काही किस्सा झाला असावा हे उघड आहे. आज आम्‍ही तुम्‍हाला अशाच काही किस्‍से सांगणार आहोत, जे लता दीदींशी संबंधित आहेत.

हे गाणे कधीच रिलीज झाले नाही

लतादीदींनी 50,000 हून अधिक गाणी गायली, पण त्यांचे पहिले गाणे कधीच रिलीज झाले नाही. किट्टी हसल या मराठी चित्रपटासाठी त्यांनी हे गाणे गायले आहे. 'नाचू आ गडे, खेलो सारी मनी हौस भारी' असे या गाण्याचे बोल होते. या गाण्याला संगीत सदाशिवराज नेवरेकर यांनी दिले आहे. या चित्रपटाचे दिग्दर्शक होते वसंत जोगळेकर. चित्रपटाच्या फायनल कटमध्ये हे गाणे चित्रपटातून काढून टाकण्यात आले होते. तसे, लतादीदींचे पहिले मराठी गाणे मंगला गौर या मराठी चित्रपटासाठी होते. 'नटली चैत्राची नवलाई' हे या गाण्याचे बोल होते. हे गाणे दादा चांदेकर यांच्या संगीताने सजले होते.

लता आणि मीना कुमारी यांची मैत्री

लता मंगेशकर आणि ट्रॅजेडी क्वीन मीना कुमारी या पहिल्यापासून चांगल्या मैत्रिणी होत्या. मीनाला लतादीदींचा आवाज इतका आवडायचा की त्या अनेकवेळा रेकॉर्डिंग स्टुडिओत जाऊन ऐकायच्या. लतादीदींचा स्वतःचा विश्वास होता की कोणत्याही अभिनेत्रीवर तिचा आवाज सर्वात जास्त असतो, मग ती मीना कुमारी आणि नर्गिस.

माया चित्रपटातील 'तसवीर तेरी दिल में' हे गाणे

ही 1961 सालची गोष्ट आहे. 'माया' चित्रपटातील 'तसवीर तेरी दिल में' गाण्याच्या रेकॉर्डिंगदरम्यान. मोहम्मद रफी आणि लतादीदींनी हे गाणे त्यांच्या स्वरांनी सजवले. हे गाणे सुपरहिट झाले, पण दोघांमध्ये असा वाद झाला की लता आणि रफीने जवळपास चार वर्षे एकमेकांसोबत गाणे गायले नाही. या गाण्यादरम्यान लता आणि रफी यांच्यात गायकांच्या रॉयल्टीवरून वाद झाला आणि हा वाद इतका वाढला की त्यानंतर दोघांनीही एकमेकांना एकत्र काम न करण्याचे सांगितले. वास्तविक, लतादीदींनी चित्रपटसृष्टीतील सर्व गायकांना रॉयल्टीची मागणी लावून धरली आणि रफी याच्या विरोधात होते. या गाण्यानंतर मी त्याच्यासोबत गाणे गाणार नाही, असे लताने रागाने सांगितले. हे गाणे देवानंद आणि माला सिंघा यांच्यावर चित्रित करण्यात आले होते.

रफी (मोहम्मद रफी) आणि लतामध्ये भांडण झाले

1969 मध्ये आलेल्या ज्वेल या क्राईम थ्रिलर चित्रपटाने त्यावेळी कमाईचे सर्व रेकॉर्ड तोडले होते. त्यावेळी या चित्रपटाने 3 कोटी 50,000 हजारांचा व्यवसाय केला होता. या चित्रपटातील सर्व गाणी खूप प्रसिद्ध झाली, ज्यापैकी एका गाण्यावर आजही लोकांचे पाय नाचायला भाग पाडतात आणि ते गाणे आहे 'होन पे ऐसी बात'. याशिवाय चित्रपटातील 'दिल पुकारे आ रे' या गाण्याबद्दल सांगायचे तर, या गाण्यामुळेच लता आणि रफी यांची पुन्हा मैत्री झाली. 1963 मध्ये झालेल्या भांडणानंतर दोघांनी 1967 मध्ये या चित्रपटात एकत्र गाणे गायले होते आणि त्यानंतर त्यांच्यात भांडण झाले नाही. या गाण्यामुळे दोघांमधील चार वर्षे जुने भांडण संपले. लतादीदींनी रफींना तसंच माफ केलं नाही. वास्तविक, संगीतकार जयकिशन यांच्या सांगण्यावरून रफीने लतादीदींना माफीनामा पत्र लिहिले, जे वाचून लतादीदींनी रफीला माफ केले आणि त्यानंतर लतादीदींचा राग शांत झाला आणि त्यानंतर या दोघांनीही या चित्रपटातील गाण्यांना आपला आवाज दिला. हे गाणे देवानंद आणि वैजयंतीमाला यांच्यावर चित्रित करण्यात आले होते.