रशिया आणि युक्रेन यांच्यात मागील दीड-दोन महिन्यांपासून युध्द सुरु आहे. त्यामुळे जगभरातील अनेक देशांच्या अर्थव्यवस्थेवर त्याचा गंभीर परिणाम झालेला दिसून येत आहे. त्याचबरोबर अनेक देशांच्या चलनामध्ये मोठी घसरण झालेली पाहायला मिळत आहे.

मात्र दुसरीकडे, अमेरिकेच्या (America) अर्थव्यवस्थेला घरघर लागण्याची कोणतीही चिन्हं सध्या तरी दिसत नाहीत. पण त्याच वेळी डॉलरचे मूल्य वेगाने वाढत आहे. जगभरातील गुंतवणूकदारांचा डॉलरवर विश्वास कायम असल्याचे हे लक्षण मानले जात आहे. यूएस स्टॉक इंडेक्स डाऊनमध्ये झालेली घसरण किंवा महागाई (Inflation) दरातील विक्रमी वाढीमुळे डॉलरच्या मूल्यावर कोणताही परिणाम दिसून आलेला नाही.

दरम्यान, वॉल स्ट्रीट जर्नलच्या डॉलर निर्देशांकात यावर्षी आतापर्यंत आठ टक्क्यांची वाढ झाली आहे. चीनी चलन युआनच्या तुलनेत त्याचे मूल्य सात टक्क्यांनी वाढले आहे. यातील बहुतांश वाढ गेल्या एका महिन्यातच झाली आहे. या वर्षी जपानी येनच्या तुलनेत डॉलर 12 टक्क्यांनी आणि स्विस फ्रँकच्या तुलनेत 10 टक्क्यांनी महाग झाला आहे.

फेडरल रिझर्व्हची नोकरी सुलभ झाली

अर्थतज्ज्ञांच्या मते, डॉलरच्या वाढीचा आर्थिक परिणाम इतर देशांच्या अर्थव्यवस्थेवर होऊ शकतो. जेव्हा चलन महाग होते तेव्हा देशाचे आयात बिल कमी होते. त्यामुळे देशातील महागाई दर नियंत्रित ठेवण्यास मदत होते. वॉल स्ट्रीट जर्नल या वृत्तपत्राने एका विश्लेषणात म्हटले आहे की, डॉलरच्या किंमतीत नुकत्याच झालेल्या वाढीमुळे यूएस सेंट्रल बँक फेडरल रिझर्व्हचे काम सोपे होईल. आता त्याच्यावर व्याजदर वाढवण्याचा दबाव राहणार नाही.

डॉलरचे मूल्य वाढण्यामागे अनेक कारणे आहेत. यातील सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे अमेरिकेतील व्याजदर इतर श्रीमंत देशांच्या तुलनेत खूप जास्त आहे. मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (MIT) मधील अर्थशास्त्राच्या प्राध्यापक क्रिस्टीन फोर्ब्स यांनी वॉल स्ट्रीट जर्नलला सांगितले- 'सध्या यूएसच्या दहा वर्षांच्या ट्रेझरी बाँडमध्ये 2.9 टक्के वाढ होत आहे. तर जर्मनीमध्ये हाच दर 0.95 टक्के, ब्रिटनमध्ये (Britain) 1.7 टक्के आणि जपानमध्ये 0.2 टक्के आहे. यूएसमध्ये जास्त परताव्याच्या हमीमुळे गुंतवणूकदार त्यांचे पैसे फेडरल रिझर्व्हमध्ये गुंतवण्यास प्राधान्य देत आहेत.

दुसरीकडे, सध्या अमेरिकेच्या तुलनेत इतर प्रमुख बाजारपेठांमध्ये अडचणी अधिक असल्याकडेही तज्ज्ञांनी लक्ष वेधले आहे. रशियाने युक्रेनवर केलेल्या हल्ल्यानंतर युरोपीय अर्थव्यवस्थेला घरघर लागली आहे. दुसरीकडे, चीनमध्ये कोविड-19 च्या प्रसारामुळे लागू करण्यात आलेल्या लॉकडाऊनमुळे (Lockdown) आर्थिक स्थिती मंदावली. शांघाय कंपोझिट स्टॉक इंडेक्स यावर्षी 16 टक्क्यांनी घसरला आहे. चीनच्या शेन्झेन आणि हाँगकाँगच्या शेअर बाजारातील घसरण शांघायच्या तुलनेत अधिक आहे.

विकास दरातील अंतर कमी झाले

आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीने अंदाज व्यक्त केला आहे की, चीनच्या अर्थव्यवस्थेचा या वर्षीचा विकास दर गेल्या वर्षीच्या तुलनेत निम्म्याने कमी होऊन 4.4 टक्के होईल. दुसरीकडे, अमेरिकन अर्थव्यवस्थेचा विकास दर 3.7 टक्के असेल. 1989 नंतर दोन्ही देशांच्या विकासदरात एवढी मोठी तफावत कधीच नव्हती.

दुसरीकडे, गुंतवणूकदारांना डॉलरमध्ये गुंतवणूक करण्यास प्रोत्साहन दिले जात आहे. फेडरल रिझर्व्हने या वर्षी आतापर्यंत व्याजदरात 0.75 टक्क्यांनी वाढ केली आहे. इन्वेस्टमेंट बँक गोल्डमन सॅक्सच्या मते, बाजारावर त्याचा परिणाम प्रत्यक्ष वाढीपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त आहे. फेडरल रिझर्व्ह बँकेचे माजी प्रमुख विलियम डुडुली यांच्या मते, फेडरल रिझर्व्हसाठी ही चांगली बातमी आहे.