1980 च्या दशकात देशात सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या. काँग्रेसने सर्वाधिक 353 जागा जिंकल्या. त्याचवेळी जनता पक्षाचे केवळ 31 उमेदवार विजयी होऊ शकले. हा जनता पक्ष तीन वर्षांपूर्वी म्हणजे 1977 मध्ये प्रचंड बहुमताने सत्तेवर आला.

निवडणुकीतील पराभवानंतर जनता पक्षाच्या नेत्यांनी आढावा घेतला. या पराभवामागे नेत्यांच्या दुटप्पी भूमिकेला राष्ट्रीय कार्यकारिणीने जबाबदार धरले.

खरे तर आणीबाणीच्या काळात अनेक विरोधी पक्षांच्या एकत्रीकरणातून निर्माण झालेला हा पक्ष विचारधारेच्या संघर्षात अडकला होता. जनसंघाच्या नेत्यांच्या दुटप्पी भूमिकेवर बंदी घालण्याची मागणी समाजवादी गटाचे नेते करत होते. असे असले तरी जनता पक्षाच्या नेत्यांनी एकतर राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघात राहावे किंवा पक्षाचे काम करावे, असे सांगण्यात आले. दोघांपैकी एकाची निवड करावी लागेल.

या बंदीचा परिणाम असा झाला की भारतीय जनसंघाच्या नेत्यांनी जनता पक्षापासून फारकत घेतली. 6 एप्रिल 1980 रोजी या नेत्यांनी भारतीय जनता पार्टी नावाची नवीन राजकीय संघटना स्थापन केली. येथूनच भाजपची सुरुवात झाली. नवीन पक्षाचे संस्थापक अध्यक्ष म्हणून अटलबिहारी वाजपेयी यांची निवड करण्यात आली.

देशाच्या पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांची 31 ऑक्टोबर 1984 रोजी हत्या झाली. देशभरात गदारोळ झाला. काँग्रेसने तातडीने निवडणुका घेण्याचा निर्णय घेतला आणि निवडणूक आयोगाने त्याची घोषणा केली. 1984 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत भारतीय जनता पक्षाने (BJP) पहिल्यांदाच भाग घेतला होता. निवडणुकीत काँग्रेसने जोरदार मुसंडी मारली. सहानुभूतीच्या लाटेत काँग्रेसचे 404 उमेदवार विजयी झाले. पहिल्यांदाच निवडणूक लढवणाऱ्या भारतीय जनता पक्षाच्या खात्यात केवळ दोन जागा आल्या. त्यानंतर पंतप्रधान राजीव गांधी यांनीही त्याची खिल्ली उडवली. म्हणाले, 'आम्ही दोघे, आमचे दोघे.' पक्षाचे अध्यक्ष अटलबिहारी वाजपेयी,(Atal Bihari Vajpayee) लालकृष्ण अडवाणी आणि भाजपच्या दोन खासदारांवर त्यांचा टोला होता.

या दोन्ही नेत्यांनी पहिल्यांदाच कमळ फुलवले

डॉ.ए.के.पटेल आणि चंदुपतला जंग रेड्डी यांनी काँग्रेसच्या (Congress) लाटेतही भाजपला विजय मिळवून दिला. गुजरातमधील मेहसाणा मतदारसंघातून पटेल विजयी झाले, तर चंदुतला रेड्डी आंध्र प्रदेशातील हनमकोंडा मतदारसंघातून खासदार झाले.

1. डॉ. ए.के. पटेल: राजकारणात प्रवेश केलेले एमबीबीएस डॉक्टर. वडिलांचे नाव कालिदास पटेल. डॉ. पटेल यांचा जन्म 1 जुलै 1931 रोजी मेहसाणा येथे झाला. ते गुजरातमधील सर्वात मोठ्या डॉक्टरांपैकी एक होते. 1975 ते 1984 पर्यंत ते गुजरात विधानसभेचे सदस्य होते.

1977 मध्ये त्यांना गुजरात भारतीय जनसंघाचे अध्यक्ष बनवण्यात आले. 1984 मध्ये त्यांना भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष बनवण्यात आले. 1984 मध्ये काँग्रेसच्या झंझावातामध्येही ते मेहसाणामधून लोकसभा निवडणूक जिंकून खासदार झाले. यानंतर ते सलग पाच वेळा खासदार राहिले. 1998 मध्ये भाजपचे सरकार आले तेव्हा त्यांना केंद्रीय मंत्री करण्यात आले.

2. चंदूपातला जंगा रेड्डी: चंदूपातला जंगा रेड्डी यांचा जन्म 18 नोव्हेंबर 1935 रोजी झाला. ते आंध्र प्रदेशातील वारंगल जिल्ह्यातील एका गावातील शाळेत शिक्षक होते. भारतीय जनसंघ सुरू झाल्यावर ते त्यात सामील झाले. 1967 ते 1984 या काळात ते सलग तीन वेळा आमदार म्हणून निवडून आले. 1984 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत त्यांना भारतीय जनता पक्षाने लोकसभेसाठी उमेदवारी दिली आणि ते विजयी झाले. त्यांनी काँग्रेसचे पीव्ही नरसिंह राव यांचा पराभव केला, जे नंतर देशाचे पंतप्रधान झाले.

जंगा रेड्डी हे दक्षिणेकडील राज्यांतील भाजपचे पहिले खासदार होते. विद्यार्थीदशेपासून सार्वजनिक जीवनात सक्रिय असलेले रेड्डी यांनी रामजन्मभूमी आंदोलनासह अनेक आंदोलनांमध्ये भाग घेतला. तेलंगणा सत्याग्रह चळवळीतही ते सक्रिय होते.

अटल यांचाही निवडणुकीत पराभव झाला

भाजपचे संस्थापक अध्यक्ष अटलबिहारी वाजपेयी यांचाही 1984 च्या निवडणुकीत पराभव झाला होता. वाजपेयी यांचा जन्म 25 डिसेंबर 1924 रोजी ग्वाल्हेर येथे झाला. 1971 मध्ये त्यांनी जनसंघाचे उमेदवार म्हणून ग्वाल्हेर लोकसभेची जागा जिंकली. मात्र, 1984 मध्ये काँग्रेसच्या झंझावातामध्ये माधवराव सिंधिया यांच्याकडून त्यांचा पराभव झाला. सिंधिया राजघराण्यातील माधव राव यांना ग्वाल्हेरमधून पराभूत करणे जवळजवळ अशक्य असल्याचे म्हटले जात होते.

निवडणुकीत वाजपेयींसमोर उभे राहिलेल्या सिंधियाची कहाणीही खूप रंजक आहे. माधवराव सिंधिया ग्वाल्हेरमधून निवडणूक लढवत असल्याची बातमी अचानक आली. यामुळे वाजपेयी आश्चर्यचकित झाले. सिंधिया यांनी नामांकनाच्या शेवटच्या दिवशी ग्वाल्हेर लोकसभा मतदारसंघातून उमेदवारी अर्ज दाखल केला होता. माजी पंतप्रधान (PM) राजीव गांधी यांच्या सांगण्यावरून सिंधिया यांनी हे केल्याचे बोलले जात आहे. याआधी तेथून वाजपेयींचा विजय जवळपास निश्चित मानला जात होता. ग्वाल्हेरच्या महाराणी राजमाता विजय राजे या सिंधिया वाजपेयींना पाठिंबा देत होत्या.

मात्र, काँग्रेसने राजमाता यांचे पुत्र माधव राव यांना ग्वाल्हेरमधून उमेदवारी दिली. हे पाहता वाजपेयींनी शेजारच्या भिंडमधून उमेदवारी अर्ज सादर करण्याचा प्रयत्न केला. मात्र, तोपर्यंत उमेदवारी अर्ज भरण्याची वेळ निघून गेली होती. माधव राव यांनी वाजपेयींचा 1.65 लाख मतांनी पराभव केला.

आणि मग देशभर कमळ फुलले

1984 मध्ये दोन जागा जिंकणाऱ्या भाजपकडे आता 303 खासदार आहेत, तर काँग्रेसच्या 414 वरून 52 जागा कमी झाल्या आहेत.

प्रत्येक निवडणुकीत भाजपचा आलेख कसा वाढला?

1984 02

1989 85

1991 120

1996 161

1998 182

1999 182

2004 138

2009 116

2014 282

2019 303