“मी सहा महिन्यांपूर्वी ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवर घर भाड्याने देण्याचा प्रयत्न करत असताना एका फसवणुकीला बळी पडलो. बनावट ओळखपत्र आणि कागदपत्रे दाखवून भारतीय लष्करातील अधिकारी म्हणून घर भाड्याने देण्याच्या बहाण्याने एका व्यक्तीने माझी 61,000 रुपयांची फसवणूक केली. त्याने माझा फोन नंबर मागितला आणि मला QR कोड पाठवला. त्यानंतर, माझा विश्वास संपादन करण्यासाठी त्याने माझ्या खात्यात 1 रुपया पाठवला. त्यानंतर, अचानक माझ्या खात्यातून पैसे कापले गेले. आता मी फक्त माझे पैसे परत मिळवण्यासाठी या प्रकरणाची उकल होईपर्यंत वाट पाहणे एवढेच करु शकतो,” असे रांची येथील कुणाल किशोर या 26 वर्षीय फसवणूक झालेल्या पीडित तरुणाने सांगितले.

केंद्रीय दूरसंचार मंत्रालयाने जारी केलेल्या रिपोर्टनुसार आजपर्यंत देशभरात दूरसंचार घोटाळ्यांची 93,081 प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत, जे भारतासाठी चिंताजनक आहे. या फसवणूकीच्या घटनांमध्ये बँक खाते, पेमेंट वॉलेट, सिम कार्ड, गॅस किंवा वीज कनेक्शन, केवायसी अपडेट, सरकारी अधिकारी किंवा नातेवाईक म्हणून तोतयागिरी, लैंगिक शोषण आणि इतर अनेक गोष्टींचा समावेश होतो.

दूरसंचार विभागाच्या रिपोर्टनुसार, आतापर्यंत त्यांना कॉल, एसएमएस आणि व्हॉट्सॲपद्वारे 93,081 तक्रारी प्राप्त झाल्या आहेत. त्यापैकी 60,730 विनंत्या कॉलद्वारे, 29,325 व्हॉट्सॲपद्वारे आणि 3,026 एसएमएसद्वारे प्राप्त झाल्या आहेत. सर्वाधिक विनंत्या उत्तर प्रदेश राज्यातून आल्या आहेत (10,392 प्रकरणे).

आतापर्यंत, 80,209 कॉल, 5,988 व्हॉट्सॲप आणि 997 एसएमएसद्वारे 89,970 प्रकरणे यशस्वीरित्या सोडवली गेली आहेत. आजपर्यंत एकूण 2,776 मोबाइल हँडसेट, 997 शीर्षलेख आणि 5,988 व्हॉट्सॲप खाती ब्लॉक करण्यात आली आहेत. आंध्र प्रदेश (13,380 प्रकरणे) हे राज्य (परवानाकृत सेवा क्षेत्रे - LSAs) सर्वाधिक प्रकरणे सोडवलेली किंवा कारवाई केली गेली आहेत.

प्रसिद्ध सायबर सिक्युरिटी फर्म McAfee ने 2023 मध्ये पहिला 'ग्लोबल स्कॅम मेसेज स्टडी' केला. या अभ्यासात असे आढळून आले की, फसवे संदेश ओळखण्यासाठी आठवड्यातून सुमारे 1.8 तास घालवतात आणि त्यांना दररोज सरासरी 12 घोटाळे किंवा बनावट संदेश मिळतात. एकूण 82 टक्के भारतीय बनावट मेसेजद्वारे फसले आहेत. McAfee ने सुमारे 64 टक्के खोट्या जॉब नोटिफिकेशन्स/ऑफर आणि 52 टक्के बँक अलर्ट मेसेजेस हे घोटाळ्यांचे सर्वात प्रचलित प्रकार आहेत.

तुमची फसवणूक झाली आहे किंवा आर्थिक फसवणुकीत पैसे गमावले गेल्याची तुम्हाला शंका असल्यास काय करावे?

• सायबर क्राईम हेल्पलाइन क्रमांक 1930 वर अहवाल द्या.

• https://www.cybercrime.gov.in या वेबसाइटला भेट द्या.

• https://sancharsaathi.gov.in/sfc/Home/sfc-complaint.jsp येथे ‘CHAKSHU’ पोर्टलला भेट देऊन गेल्या 30 दिवसांत कोणत्याही संशयित फसवणुकीच्या संप्रेषणाची तक्रार करा.

तक्रारीचा रिपोर्ट देण्यासाठी आणि शोध घेण्यासाठी दूरसंचार विभागाचा एक नागरिक-केंद्रित उपक्रम, ‘संचार साथी’ पोर्टलला भेट द्या.

सावधगिरी

• कोणत्याही अज्ञात किंवा संशयास्पद लिंकवर कधीही क्लिक करु नका.

• टेक्स मेसेज, सोशल मीडिया पोस्ट आणि वेब ब्राउझर टॅबमध्ये असुरक्षित/धोकादायक हायपरलिंक्स ब्लॉक करा.