कोरोना विषाणूच्या (corona virus) प्रादुर्भावामुळे मार्च 2020 मध्ये रेल्वेने सवलती स्थगित केल्यापासून सुमारे चार कोटी ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या प्रवासाचे संपूर्ण भाडे द्यावे लागले आहे. माहितीच्या अधिकाराखाली (RTI) मागवलेल्या माहितीत ही बाब समोर आली आहे.

मध्य प्रदेशातील रहिवासी चंद्रशेखर गौर यांनी विचारलेल्या प्रश्नाच्या उत्तरात, रेल्वेने सांगितले की, 22 मार्च 2020 ते सप्टेंबर 2021 दरम्यान 3,78,50,668 ज्येष्ठ नागरिकांनी ट्रेनमधून प्रवास केला. या काळात, कोरोना विषाणूमुळे लागू करण्यात आलेल्या लॉकडाऊनच्या पार्श्वभूमीवर अनेक महिने रेल्वे सेवा बंद ठेवण्यात आली होती. मार्च 2020 पासून पुढे ढकलण्यात आलेल्या सवलती आजपर्यंत स्थगित आहेत.

ज्येष्ठ नागरिकांच्या बाबतीत, महिला 50 टक्के सवलतीसाठी पात्र आहेत, तर पुरुषांना 40 टक्के सवलत मिळू शकते. या श्रेणीमध्ये महिलांसाठी किमान वयोमर्यादा 58 आणि पुरुषांसाठी 60 वर्षे आहे.

पुढच्या आठवड्यात कोलकाता येथे जाण्याची तयारी करणारे ज्येष्ठ नागरिक तपस भट्टाचार्य म्हणाले, आम्हाला जी सवलत देण्यात आली होती ती खूप महत्त्वाची होती आणि ज्यांना ती परवडत नाही त्यांच्यासाठी ती मोठी मदत आहे. स्वत:चे उत्पन्न नसतानाही अनेक घरांमध्ये ज्येष्ठ नागरिकांना अतिरिक्त सदस्य म्हणून वागणूक दिली जाते. या सवलती त्यांना कुठेतरी प्रवासात मदत करतात. नियमित रेल्वे सेवेसह ज्येष्ठ नागरिकांना दिलेल्या सवलती पूर्ववत कराव्यात. बहुतेक वृद्ध पूर्ण भाडे देऊ शकत नाहीत.

लीव्ह कन्सेशन चा पर्याय

गेल्या दोन दशकांत रेल्वेने दिलेल्या सवलतींवर बरीच चर्चा झाली असून त्यात अनेक समित्यांनी त्या मागे घेण्याची शिफारसही केली आहे. परिणामी, जुलै 2016 मध्ये, रेल्वेने तिकीट बुक करताना वृद्धांना दिलेली सवलत ऐच्छिक केली. जुलै 2017 मध्ये, रेल्वेने वृद्धांसाठी 'लीव्ह कन्सेशन' पर्यायाची योजनाही सुरू केली.

गेल्या महिन्यात एका पत्रात मदुराईचे खासदार एस ज्या देशात 20 टक्के लोक दारिद्र्यरेषेखाली राहतात त्या देशातील वृद्धांसाठी हे आवश्यक आहे, असे सांगून व्यंकटेशन यांनी प्रवाशांना रेल्वे प्रवासासाठी दिलेल्या सवलती पुनर्संचयित करण्याचे आवाहन रेल्वेमंत्र्यांना केले.

1.7 टक्के सवलत घेतली नाही

भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक (CAG) च्या 2019 च्या अहवालानुसार, ज्येष्ठ नागरिक प्रवाशांकडून 'गिव्ह इट अप' योजनेला मिळालेला प्रतिसाद फारसा उत्साहवर्धक नव्हता. अहवालात म्हटले आहे की एकूण 4.41 कोटी ज्येष्ठ नागरिक प्रवाशांपैकी 7.53 लाख (1.7 टक्के) प्रवाशांनी 50 टक्के सवलत वगळण्याचा पर्याय निवडला आणि 10.9 लाख (2.47 टक्के) प्रवाशांनी 100 टक्के सवलत सोडली.

गेल्या दहा दिवसांत, रेल्वेने कोरोना विषाणूच्या संकटामुळे निलंबित केलेल्या काही सेवा पूर्ववत केल्या आहेत. यामध्ये गाड्यांमधून ‘स्पेशल’ टॅग काढून टाकण्याचाही समावेश आहे. त्यामुळे तिकिटांचे दर खाली आले आहेत. ट्रेनमध्ये गरम शिजवलेले जेवण देण्याची सेवाही पुन्हा सुरू करण्यात आली आहे. मात्र, सवलती बहाल करण्याचा आणि बेडरोल देण्याचा निर्णय अद्याप प्रलंबित आहे.