Manish Jadhav
खर्डा भुईकोट किल्ला हा 1795 साली झालेल्या खर्ड्याच्या लढाईचा एक महत्त्वाचा साक्षीदार आहे. याच ठिकाणी मराठ्यांनी हैदराबादच्या निजामावर निर्णायक विजय मिळवला होता.
मराठ्यांनी निजामाला हरवल्यानंतर याच किल्ल्याच्या आवारात त्याला शरणागती पत्करावी लागली होती. मराठ्यांच्या पराक्रमापुढे निजामाला नमते घ्यावे लागले, याचे हे ठिकाण एक महत्त्वाचे प्रतीक आहे.
मराठ्यांच्या विजयानंतर मराठा महासंघ आणि निजाम यांच्यात झालेला प्रसिद्ध मेहम्मदपूरचा तह याच किल्ल्याच्या परिसरात झाला होता, असे मानले जाते. या तहाने मराठ्यांचे वर्चस्व सिद्ध झाले.
हा किल्ला डोंगरमाथ्यावर नसून जमिनीवर बांधलेला भुईकोट किल्ला आहे. त्याच्या चारही बाजूंनी मजबूत तटबंदी असून संरक्षणासाठी त्याच्याभोवती खोल खंदकही खोदलेला आहे.
खर्ड्याची लढाई ही मराठा साम्राज्याची शेवटची मोठी आणि यशस्वी लढाई मानली जाते, ज्यात सर्व मराठा सरदार (शिंदे, होळकर, भोसले) एकत्र आले होते. या किल्ल्याने त्या ऐतिहासिक एकजुटीचे साक्षीदार म्हणून काम केले.
सध्या हा किल्ला जीर्ण अवस्थेत आहे. त्याच्या तटबंदीचा काही भाग, खंदक आणि प्रवेशद्वाराचे अवशेष आजही अस्तित्वात आहेत, जे आपल्याला किल्ल्याच्या भव्यतेची कल्पना देतात.
हा किल्ला दगड आणि विटांनी बांधलेला असून त्याच्या भिंती आजही काही प्रमाणात टिकून आहेत. हा किल्ला आजही इतिहासाची आठवण करुन देतो.
इतिहासाची आवड असलेल्या लोकांसाठी हा किल्ला एक महत्त्वाचे पर्यटन स्थळ आहे. मराठा साम्राज्याच्या शौर्याचा अभ्यास करण्यासाठी आणि या लढाईच्या जागेला भेट देण्यासाठी अनेक लोक येथे येतात.