Manish Jadhav
विसापूर किल्ला हा महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात लोहगड किल्ल्याजवळ असलेला एक जुना आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे.
विसापूर किल्ला हा लोहगड किल्ल्याला लागूनच एकाच पठाराच्या पूर्वेकडील भागात आहे. या दोन्ही किल्ल्यांना 'जुळे किल्ले' म्हणून ओळखले जाते. विसापूर किल्ल्यावरुन लोहगड किल्ल्यावर नजर ठेवता येत होती, म्हणून लोहगडच्या संरक्षणासाठी हा किल्ला बांधला गेला.
विसापूर किल्ल्याची बांधणी 16व्या शतकात बहुधा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत झाली असावी असे मानले जाते. लोहगडच्या संरक्षणासाठी आणि परिसरावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी याची निर्मिती करण्यात आली होती.
1818 मध्ये मराठ्यांकडून किल्ला जिंकण्यासाठी ब्रिटिशांनी विसापूरला वेढा दिला. त्यांनी मोठ्या तोफांचा वापर करुन किल्ल्याच्या भिंती आणि तटबंदी पूर्णपणे उद्ध्वस्त केली. हा किल्ला इतका नष्ट केला की मराठ्यांनी त्याचा पुन्हा वापर करु नये.
किल्ल्यावर अनेक मोठी पाण्याची टाकी, विशेषतः दगडात कोरलेली 'बारामाही पाण्याची टाकी' आजही अस्तित्वात आहेत. युद्धकाळात व दुष्काळात किल्ल्यावरील सैन्यासाठी हा पाण्याचा साठा अत्यंत महत्त्वाचा होता.
किल्ल्यावर हनुमान बुरुजाजवळ हनुमानाची एक मोठी, कोरीव मूर्ती आहे. या मूर्तीमुळे या बुरुजाला विशेष धार्मिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे आणि या बुरुजाची बांधणी खूप मजबूत आहे.
किल्ल्याच्या परिसरात काही ठिकाणी पेशवेकालीन शिलालेख आणि नाण्यांचे अवशेष सापडले आहेत. यातून पेशव्यांच्या काळातही या किल्ल्याचा वापर सातत्याने सुरु होता, हे सिद्ध होते.
किल्ल्यावर सध्या जीर्ण झालेले असले तरी, मोठे प्रवेशद्वार, रुंद तटबंदीचे अवशेष, आणि किल्ल्याच्या आत कोरलेली एक मोठी गुंफा (Cave) ही प्रमुख दर्शनीय स्थळे आहेत.