Manish Jadhav
तारापूर किल्ला हा पालघर जिल्ह्यातील अर्नाळा आणि डहाणू यांसारख्या किल्ल्यांएवढा प्रसिद्ध नसला तरी त्याचा इतिहास मराठा, पोर्तुगीज आणि इंग्रज या सत्तांच्या संघर्षाचा महत्त्वाचा साक्षीदार आहे.
हा किल्ला मूळतः 16व्या शतकात पोर्तुगीजांनी बांधला. वसईच्या प्रदेशावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि समुद्रातून होणारी हालचाल नियंत्रित करण्यासाठी त्यांनी हा किल्ला तयार केला.
1739 मध्ये मराठा साम्राज्याचे शूर सेनापती चिमाजी अप्पा यांनी पोर्तुगीजांकडून वसई आणि तारापूरचा किल्ला जिंकला. मराठा-पोर्तुगीज संघर्षातील हा एक अत्यंत महत्त्वाचा विजय होता.
हा किल्ला समुद्राच्या जवळ असल्यामुळे समुद्री मार्गावरील शत्रूंपासून संरक्षण करण्यासाठी आणि अंतर्गत भूभागावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी मोक्याच्या ठिकाणी बांधण्यात आला होता.
तारापूर किल्ल्याला दोन मजबूत तटबंदी (भिंती) आहेत. आतली भिंत उंच असून बाहेरील भिंत थोडी लहान आहे, ज्यामुळे संरक्षणाची एक मजबूत फळी तयार होते.
आजच्या काळात किल्ल्याचा बराचसा भाग जीर्ण (Dilapidated) झाला असला तरी, त्याच्या मजबूत तटबंदीचे अवशेष, काही बुरुज आणि प्रवेशद्वाराची रचना आजही पाहायला मिळते.
किल्ल्याच्या तटबंदीत एकूण बारा दरवाजे (किंवा बुरूज) होते, असे सांगितले जाते. यातील काही आजही अस्तित्वात आहेत, जे किल्ल्याच्या विस्तृत संरचनेची कल्पना देतात.
किल्ल्याच्या परिसरात पूर्वी एक जुने चर्च होते, ज्याचे पोर्तुगीजांच्या पराभवानंतर मराठ्यांनी मंदिरात रूपांतर केले. तसेच, किल्ल्यात एक मस्जिद देखील होती, जी धार्मिक सौहार्दाची खूण दर्शवते.