Manish Jadhav
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्यात अनेक महत्त्वाचे किल्ले होते. त्यापैकीच एक सरसगड हा किल्ला होता.
हा किल्ला थेट छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बांधला नसला तरी, त्यांच्या स्वराज्य स्थापनेच्या आणि संरक्षणाच्या कार्यात त्याचे महत्त्व अनमोल होते.
सरसगड किल्ला महाराजांच्या आधी बहमनी आणि नंतर आदिलशाहीच्या ताब्यात होता.
सरसगड किल्ल्याचे भौगोलिक स्थान अत्यंत महत्त्वाचे होते. रायगड जिल्ह्यातील पाली गावाच्या दक्षिणोत्तर सीमेवर उभा असलेला हा गड मुख्यतः टेहळणीसाठी (Watchtower) वापरला जात असे.
शिवाजी महाराजांनी नारो मुकुंदांना सुधागड आणि सरसगडाची सबनीशी (एक प्रकारची प्रशासकीय जबाबदारी) दिली होती.
सरसगड पेण-खोपोली या जुन्या व्यापारी मार्गावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी मोक्याच्या ठिकाणी होता.
शिवाजी महाराजांनी स्वराज्याच्या संरक्षणासाठी किल्ल्यांची एक मजबूत साखळी तयार केली होती.
सरसगड किल्ला हा महाराजांच्या दूरदृष्टीचा आणि उत्कृष्ट दुर्गबांधणी कौशल्याचा अप्रत्यक्ष पुरावा आहे.